Mikilvægt fólk

Eftir umræðurnar á hinu háa Alþingi í gær, verð ég að viðurkenna, ef einhvern tíma mér hefur fundist að Sjálfstæðisflokkurinn ætti ekki að vera við völd, þá er það núna. Öðru eins hef ég ekki orðið vitni að áður, nema hugsanlega þegar ég var ennþá að kenna í grunnskóla. Mér fannst Geir í raun aldrei svara þeirri gagnrýni stjórnarandstöðunnar sem í vantrausttillögunni lá, heldur reyndi hann ítrekað að gera tillöguna sjálfa ótraustvekjandi og misskildi að mér sýndist vísvitandi hvað í henni fólst. Björn, að venju, var eins og sex ára strákur í sandkassaslag og var sjálfum sér, að venju, til skammar.

Er tillagan hafði verið felld mættu Steingrímur og Geir til Jóhönnu í stutt viðtöl. Steingrímur hélt ágætlega virðingu sinni, viðurkenndi að þessi orrusta hefði tapast en stríðið væri ekki búið. Það væri hlutverk stjórnarandstöðunnar að veita ríkisstjórninni aðhald, sérstaklega þegar um jafn óvinsæla stjórn er að ræða. Það væri bæði réttur þeirra og skylda. Geir hins vegar hélt áfram í sínum barnalega leik og þegar hann var spurður út í hvort stjórnarandstaðan gæti nú hugsanlega eitthvað haft til sín máls, þá brást hann ókvæða við og hálfpartinn hreytti í Jóhönnu svari, sem mér fannst hvorki fulg né fiskur.

Það var líka mjög áhugavert að fylgjast með þessum fundi í gær. Fyrir utan það hvað fundarstjórn var slæleg og að mörgu leyti léleg (spurning hvort fundarstjóri hefði ekki mátt vera örlítið minna ánægður með sjálfan sig) þá voru margir ræðumanna með áhugaverða punkta. Sérstaklega fannst mér gaman að sjá þegar Margrét lét fólk standa upp úr stólum sínum, til að sýna fram á hversu auðvelt það er fyrir menn að standa upp úr stólum sínum fyrir konu.

Í gærkvöld, þegar öllu þessu var lokið, þá sat ég með þá tilfinningu að ráðherrar okkar virðist telja að þeir séu of mikilvægir til að hægt sé að boða til kosninga. Ef boðað verði til kosninga þá muni allt fara hér til andskotans. Ætli einhver geti ekki bent þeim á, að það sé allt komið til andskotans? Sá hinn sami mætti líka segja þeim, að kirkjugarðar landsins eru stútfullir af mikilvægu fólk en landið og samfélagið er hins vegar hér enn.

Að lokum langar mig til að láta hér myndband með alþýðudúettinum Plató fylgja með. Á vel við á þessum tímum.

„Þetta er þjóðin“

Bylting

Það getur stundum verið ágætt að skoða söguna í ljósi þeirra atburða sem eru að gerast hverju sinni. Okkar samfélag hefur, að mér sýnist, verið gegnumsýrt af spillingu og öðrum eins viðbjóði og ég held, að það sé erfitt að fullyrða að samfélag okkar standi óbreytt eftir það sem á undan er gengið. Misskipting auðsins hefur verið gríðarleg hérna og er um margt enn, og góðærið hefur verið ákaflega misjafnt hjá fólki. Svo þegar í harðbakkann slær, þá er það ekki þeirra sem stóðu að eyðslufylleríinu að borga, heldur almúgans og vilja stjórnmálamenn ekki heyra múkk úr þeirri átt.

Fyrir nokkrum öldum var mikil bylting í Frakklandi. Bylting sem hafði gríðarlegar breytingar í för með sér, ekki bara á samfélagshögum Frakka og nágrannaríkja, heldur líka breyting á stjórnarfari sem og hugsunarhætti. Aðstæður þar á þeim tíma voru um margt líkar þeim sem má finna hérlendis um þessar mundir og undanfarin misseri. Mætti ekki kalla útrásarvíkinga og stjórnmálamenn aðal þessa lands? Eru það ekki einmitt þessi hópur sem neitar að axla ábyrgð á gjörðum sínum, útrásarvíkingar benda hver á annan og stjórnmálamenn varpa afleiðingunum yfir á almúgann, sem er þó nú þegar ansi skattpíndur, t.d. í formi verðtryggingar.

Það er því ákveðinn vonarneisti sem kviknar hjá mér þegar ég hugsa til þess hvernig fór fyrir þeim sem áttu sök í Frakklandi á sínum tíma. Það fólk var handtekið af alþýðunni og gert höfðinu styttra opinberlega. Úr þeim umbrotum reis síðan nýtt Frakkland, mótað af hugmyndafræði sem hefur haft afgerandi áhrif á hinn vestræna heim.

Nú er ég ekki að mælast til þess að nokkur verði tekinn af lífi, en ég held, að stjórnmálamenn mættu gefa sér meiri tíma til að hlusta á fólkið í landinu. Geir, Ingibjörg og öll þau sem sitja í ríkisstjórn hafa, að ég tel, ekki lengur umboð þjóðarinnar og því hlýtur að koma að því að þjóðin rísi upp. Ég trúi hreinlega ekki öðru, miðað við hversu margir mótmæla á laugardögum á Austurvelli, á netinu og víðar.

Ég vil að minnsta kosti ekki lengur búa undir þessari stjórn og þeim skuldaböggum sem henni finnst sjálfsagt að leggja á mig og mína. Ég vil fá tækifæri til að kjósa nýja stjórn og á meðan hvorugur formaður stjórnarflokkanna tekur í mál ég fái það tækifæri, þá hlýtur það að kalla á aðgerðir af minni hálfu. Ég hlýt að standa upp og mæla, í anda Jóns Sigurðssonar: Ég mótmæli!

Kannski er bara kominn tími á byltingu. Kannski þurfum við að taka málin í okkar hendur. Úr því að stjórnvöld sitja blind á báðum og heyrnarlaus, í raun daufdumb og bera ekki hag okkar fyrir brjósti, þá eiga þau ekki völdin skilið.

Hingað og ekki lengra, segi ég!

Ábyrgð, ábyrgð og ábyrgð

Eitt af því sem slær mig svolítið í þessari ræðu Davíðs, er hvernig hann lítur á eigin ábyrgð. Hann virðist ekki sjá neitt rangt við þau störf sem hann hefur unnið á undanförnum misserum, þrátt fyrir mikla gagnrýni af hálfu fræðimanna, sem eru mun menntaðri í hagstjórnarfræðum en hann mun geta kallast. Eflaust er sú gagnrýni undan rifjum Jóns Ásgeirs runnin, enda á maður svo marga milljarða að hann hlýtur að geta greitt öllum snillingunum, prófessorunum og blaðamönnunum til að fara hörðum orðum um Davíð. Ég meina, JÁ hlýtur að hafa fengið Der Spiegel til að gera grín að Davíð og stjórn hans á Seðlabankanum.

Það er frábært að hann skuli vilja fá erlenda aðila til að skoða störf sín, ekkert nema gott um það að segja. Hann gerir sér vonandi grein fyrir að það muni taka nokkra mánuði, jafnvel nokkur ár og á meðan getur hann ekki setið í starfi. Það er kannski bara það sem hann vill, fá að sitja heima á feitum launum og fá síðan í ofanálag eftirlaunin úr frumvarpinu sem hann skóp handa sjálfum sér.

Skoðum aðeins embættisglöp Davíðs.

1. Hver var forsætisráðherra þegar bankarnir voru einkavæddir og stóð fyrir þeirri stefnu í hagstjórnarmálum sem hefur verið ríkjandi undanfarin ár? Jú, vissulega er ekki hægt að neita því að hér hefur verið mikið góðæri, en sé grannt skoðað þá kemur í ljós að það var á sandi byggt, eins og hús heimska mannsins, og reyndu bankar og ýmsir fræðimenn í útlöndum að benda okkur á þetta. Við hlógum að slíkri gagnrýni, sbr. viðbrögð Sigurjóns Árnasonar við gagnrýni Hollendinga á Icesave.

2. Hver bar ábyrgð á því að byggja upp gjaldeyrisvarasjóð, vegna útgáfu jöklabréfa og um leið, yfirvofandi sölu þeirra og streymi gjaldeyris úr landinu?

3. Hver bar ábyrgð, ásamt fjármálaráðherra, að nýta lagaheimild Alþingis til gjaldeyriskaupa síðasta vor?

4. Hver bar ábyrgð á yfirtöku Glitnis, sem lokaði á allar lánalínur til íslensku bankanna?

5. Hver bar ábyrgð á því að garga um víðan völl: Við borgum ekki, við borgum ekki! sem á eflaust, sama hvað Davíð gefur í skyn, sinn þátt í viðbrögðum Breta, hvort sem þau voru réttlætanleg eða ekki?

6. Hver bar ábyrgð á því að tilkynna að Rússar hefði lánað okkur fé þegar svo var ekki um að ræða?

7. Hver bar ábyrgð á hávaxtastefnu Seðlabanka Íslands, sem hefur augljóslega ekki skilað tilætluðum árangri?

8. Hver bar ábyrgð á fylgjast með bindisskyldu bankanna?

9. Hver bar ábyrgð á gengi íslensku krónunnar og þeim tilraunum sem gerðar hafa verið með hana undanfarnar vikur, nær allar árangurslausar?

10. Hver bar ábyrgð á að gefa Seðlabanka Bandaríkjanna nægar upplýsingar til að tryggja lánalínu þaðan?

Ég held, þegar farið er yfir þessar spurningar, þá er hægt að finna ýmislegt sem má rekja til stjórnar Seðlabanka Íslands, þó vissulega megi finna ýmsar aðrar skýringar á þeim málum sem um ræðir hverju sinni. Ég held hins vegar, að Davíð sé búinn að mála sig, og þar með okkur Íslendinga líka, út í horn á alþjóðlegum vettvangi og í raun er hann hafður að athlægi. Ég tel, að eigum við Íslendingar að geta rétt við og bætt almenningsálit þar ytra á Íslendingum þurfum við að losa okkur við þá sem eiga hlut í hruninu og þar er Davíð Oddsson nokkuð ofarlega á mínum lista.

Fjölmiðlar í heljargreipum

England, Holland og Þýskaland í startholunum

Jæja, nú er bara spurning hvort við getum ekki farið í taugarnar á Frökkum og Bandaríkjamönnum líka? Svo Kína og Rússland?

Ég legg til að við sendum Leoncie á alheimstónleikatúr, eins og Sigurrós. Sem sérstakur sendiherra okkar gæti hún skemmt Frökkum, Könum, Kínverjum og Rússum áður en hún heldur til Mars og Júpíter og um ókannaðar geimþokur.

(Ég skil sem sagt ekki hvernig múmínálfunum í Sigurrós tókst að fara Alheimstúr þegar NASA getur varla endurtekið það að senda menn til tunglsins!)

Hvað eigum við að gera í þessu icesave/edge dæmi? Það er ljóst að reikningseigendur í þessum löndum eru ekki sáttir, ekkert frekar en við værum ef dæmið vær omvendt. Ríkið er í raun gert ábyrgt fyrir gjörðum fárra manna eða fyrirtækja, sem sagt, við og komandi kynslóðir eigum að borga brúsann!

Það er ekki eins og hér sé um stríð að ræða. Þjóðverjar voru lengi að borga upp stríðsskaðabæturnar sem voru dæmdar á þá eftir heimsstyrjaldirnar en þetta er ekki það sama. Við erum að tala um sparnað fólks sem var, í raun, rænt af þeim.

Hvað gerum við þegar svo er í pottinn búið? Að einhverju hefur verið rænt? Jú, við reynum að finna þjófinn og draga hann fyrir dóm. Nú vitum við hverjir báru ábyrgð á þessu fé og við ættum líka að geta komist að (gefið að FME standi sig) hvert það fór. Sem sagt, við ættum að geta séð hvar sökin liggur.

Er þá ekki bara spurning um að framselja hina seku til þessarra landa og segja þeim að krefja þá um peningana sína, því brot þegna eru ekki á ábyrgð ríkisins, heldur lætur ríkið þegna sína taka sjálfir ábyrgð á eigin gjörðum?

Væri þá ekki málið leyst? Ég veit að íslenska ríkið framselur ekki þegna sína til annarra landa, en getum við ekki gert undanþágu fyrir þá? Svona eins og þegar reynt var að fella niður persónulegar skuldir þeirra?

Tja, ég spyr....

Ábyrgð

Það er mikið talað um ábyrgð í fréttum núna. Ríkisstjórnin segir að nú sé ekki tími til að finna sökudólga eða draga einhvern til ábyrgðar, á meðan almenningur og fjölmiðlar heimta blóð og opinberar krossfestingar. Tja, kannski ekki alveg í eiginlegri merkingu þess, en að minnsta kosti í yfirfærðri merkingu.

Þegar ég horfi yfir sviðið þá finnst mér eins og hvert sem litið er, þá sjái maður einhvern sem þarf að taka ábyrgð, en gerir það í raun ekki. Við höfum Davíð, sem erlendir fjölmiðlar líta á sem einhvern kjána (sbr. það grín sem gert er að honum í þýskum og mig minnir líka írskum fjölmiðlum), Geir en honum hefur ekki beint tekist að afla sér vinsælda undanfarið, Árni, Björn, Össur, Björgvin, Ólafur Ragnar og svo á hinum kantinum, Valgerði og Guðna. Ég læt vera að Vinstri grænir eða Frjálslyndir séu ábyrgir fyrir þessu, enda hefur enginn viljað vera í stjórn með þeim svo árum skiptir.

Davíð tekur ekki ábyrgð á sínum þætti í þessu öllu saman. Hann skóp jú þær aðstæður sem útrásarvíkingarnir og bankarnir nýttu sér með þeim hætti sem nú er orðið. Hann fór fremstur í flokki við að einkavinavæða ríkisfyrirtækin. Er það ekki ábyrgðarhluti?

Geir fer fyrir þeirri ríkisstjórn sem lenti í þessum málum og mér hefur sýnst að flestir hagfræðingar vera á þeim brókum að hún hafi ekki staðið sig sem skyldi. Ég held, þegar litið er um öxl, þá hafi öll viðvörunarljós logað ansi lengi án þess að nokkuð hafi verið að gert. Er ekki þörf að taka ábyrgð á því?

Árni hefur gerst svo oft sekur um vanhæfni að mínu mati að það tekur ekki að minnast á það lengur, sem og Björn. Ég skil ekki hvers vegna Össur hefur ekki verið látinn sæta ábyrgð á öllu því sem hann hefur sagt eða bloggað. Svo loks Björgvin sem á að heita ráðherra bankamála og undir verksvið hans fellur FME, sem hefur svo sannarlega ekki staðið sína vakt. Þarf enginn þeirra að axla ábyrgð?

Loks eru það Valgerður og Guðni sem virðast ætla sér að nýta ástandið til að afla Framsókn fylgi, en virðast hafa gleymt því að þau eiga svo stóra sök í þessu máli. Ætla þau að axla ábyrgð eða þurftu þau að gera það með því að missa ráðherrastólana sína í síðustu kosningum?

Svo til að kóróna allt saman, þá eru verkalýðsleiðtogar líka að gerast sekir um að hafa tekið þátt í leiknum og jafnvel tekið þátt í ákvörðunum sem virðast við fyrstu sín mjög á mörkum þess siðlega. Ætla þeir að axla ábyrgð?

Nýjasta málið er svo klúður Bjarna Harðar, sem verður að segjast er í senn hrikalega fyndið og ótrúlega klaufalegt. Valgerður segir í fréttum að hún ætli ekki að krefjast þess hann hætti í stjórnmálum, heldur höfða til samvisku hans.

Nú spyr ég: Finnst henni líklegt að stjórnmálamenn, eins og hún sjálf, hafi nokkra samvisku?

Það tekur enginn stjórnmálamaður ábyrgð á því sem hann gerir. Hugtakið er þeim, og henni, framandi. Ég legg til, að Valgerður líti sér nær. Hvar er samviska hennar? Af hverju stendur hún ekki upp og sýnir gott fordæmi? Segir að sökum samvisku, þá sjái hún sig tilneydda til að segja af sér, enda hluti af ástandinu á hennar ábyrgð.

Mig grunar, að þegar allt kemur til alls, þá muni enginn stjórnmálamaður, útrásarvíkingur (að Bakkabræðrum undanskildum) eða bankabruðlari standa upp og viðurkenna eigin ábyrgð. Það væri einfaldlega til of mikils ætlast af þeim. Hins vegar virðist, miðað við viðbrögð Valgerðar, þeim finnast sjálfsagt að aðrir taki ábyrgð og hagi sér eftir því sem samviska þeirra leyfir.

Það hlýtur því að þýða, að við sitjum uppi með sama liðið á þingi, sama liðið í ráðherrastólunum og sama liðið í Seðlabankanum og FME, og enginn þeirra mun kannast við að bera nokkra ábyrgð. Enda vöruðu jú allir við þessu, ekki satt?

Þetta er kannski of mikil einföldun á málinu, ég skil kannski ekki hversu flókin stjórnmál geta verið....ég veit það ekki!

Mótmæli á Íslandi

Ég hef svolítið verið að fylgjast með þessum mótmælum sem hafa verið vikulega hérna í borginni. Mér finnst gott og blessað að fólk skuli nýta með þessu mannréttindi sín, tjáningar- og fundafrelsi, sem og stundi örlitla borgaralega óhlýðni. Mér finnst gott til þess að hugsa að það skuli vera til manneskjur hérlendis sem eru til í að eyða tíma sínum í að tjá skoðanir sínar með þessum hætti.

Eitt finnst mér þó alltaf svolítið undarlegt við þennan hóp. Ef sest er niður með Íslandssögu og þá helst sögu 20. aldar þá þarf að leita aftur til þriðja áratugsins til að finna mótmæli sem yfirvöld hafa tekið mark á, en það var Gúttóslagurinn. Þar mótmæltu verkamenn launakjörum þeim sem borgaryfirvöld höfðu ákveðið, mig minnir endilega að þau hafi verið lækkuð, og sló í brýnu þar á milli verkamanna og lögreglu. Reyndar var það svo að lögreglan var lúbarin af lýðnum og nokkrum dögum síðar ákváðu borgaryfirvöld að draga tilbaka þessa ákvörðun sína.

Skoðun síðan nokkur mótmæli 20. og 21. aldar.

Innganga Íslendinga í Nató var alltaf umdeild, t.d. mótmæltu ákaflega margir undirskriftinni á sínum tíma og þurfti lögreglan að beita táragasi. Á áratugunum sem fylgdu voru fjölmargar Keflavíkurgöngur en herinn sat sem fastast allt þar til það þóknaðist ekki lengur hinum bandarísku herrum að geyma tvær hundgamlar og einskinsnýtar herþotur upp á heiði. Við grétum reyndar sáran yfir því þeir skildu fara. Hlustuðu stjórnvöld þá?

Kárahnjúkamótmæli Ómar Ragnarssonar voru rosalega. Mörg þúsund manns í göngu niður Laugarveginn, allir á móti virkjun Kárahnjúka en allt kom fyrir ekki. Hið sama má segja um tilraunir Saving Iceland. Hafa stjórnvöld hlustað?

Vörubílstjóramótmælin...allt í lagi, þau voru kannski ekki þaulúthugsuð en mótmæli engu að síður. Var hlustað?

Núna eru mótmæli gegn framkvæmdavaldinu vegna bankahrunsins. Haldið þið að stjórnvöld hlusti nú?

Ég man ekki eftir einu skipti þar sem undirskriftalistar, útifundir, setu- eða hungurverkföll hafi náð eyrum stjórnmálamanna. Hér á landi virkar lýðræði bara einu sinni á fjögurra ára fresti. Stjórnmálamenn hafa sýnt það, oftar en einu sinni og oftar en tvisvar, að þeim er slétt sama um hvað okkur finnst. Þeir sitja sama hvað á dynur, eflaust af því þeir telja og trúa því að þeim sé þetta vald af Guði gefið og þeir séu útvaldir til að leiða þjóðina.

Ef við skoðum síðan öll þau mál sem hafa komið upp á síðastliðnum 17 árum, þar sem ekki er hægt að sjá annað en vinapólitík og einkavinavæðing hefur verið uppi á teningnum og hversu oft stjórnmálamenn hafa tekið ábyrgð á þeim aðgerðum, þá blasir afar dapurlegur sannleikur við okkur. Ráðning Jóns Steinars sem hæstaréttarlögmanns, ráðning Þorsteins Davíðssonar og sala Landsbankans eru bara örfá dæmi um nokkuð sem ég efast um að stjórnmálamenn í öðrum löndum hefðu getað haldið í stóla sína sem ráðherrar. Fyrir nokkrum mánuðum þurfti ráðherra í Svíþjóð að segja af sér vegna þess að barnfóstran hafði unnið svart hjá ráðherranum. Sagði Árni Matt af sér vegna búsetumálsins?

Nei, ég fæ ekki séð að stjórnmálamenn á Íslandi taki nokkuð mark á okkur, fólkinu. Hvorki þegar við söfnust saman og mótmælum né þegar við tjáum skoðanir okkar á opinberum vettvangi. Þeim er sama...nema einn dag á fjögurra ára fresti. Þá eru þeir allt í einu okkar besti vinir. Ég legg til að við temjum okkur minni fíla, ekki gullfiska, og refsum þeim grimmilega í næstu kosningum.

Ef bróðir minn gætir mín, hver gætir hans?

Núna þegar eftirlitsstofnanir eru komnar á fullt við að rannsaka þrotabú gömlu bankanna, þá er ýmislegt að koma upp á yfirborðið sem má kalla skít. Það er ljóst að töluvert af drasli og viðbjóð hefur verið sópað undir teppið síðustu dagana fyrir hrun, sbr. fréttir af afskriftum lána og millifærslum upp á milljarða á óþekkta reikninga í löndum þar sem erfitt er að komast að því hver á þá reikninga.

Í allri þeirri umfjöllun er alltaf sagt að Fjármálaeftirlitið sé að rannsaka málið sem og skilanefndir. Auk þess er komin óháð rannsóknarnefnd að rýna í þessar afskriftir. Þetta er allt gott og blessað, þótt fyrr hefði verið segi ég nú bara. Ég hefði haldið að það væri nú bara hlutverk Fjármálaeftirlitsins að fylgjast með þessum málum og upplýsa rétta aðila (og almenning, vona ég) þegar eitthvað misjafnt á sér stað.

Ég verð samt að viðurkenna að mér þykir nokkuð undarlegt að láta stofnun sem ég fæ ekki betur séð en hafi ekki sinnt hlutverki sínu og í raun staðið sig nokkuð illa, rannsaka hrunið og í raun rannsaka um leið sjálfa sig og hvernig hún hefur staðið sig á undanförnum árum. Ef í ljós kemur að ekki var allt með felldu innan bankanna á síðustu árum, þá hlýtur FME að hafa átt að hafa eftirlit með því og koma upp um það.

Ef stofnunin upplýsir um stórfellt misferli er hún þá ekki um leið að fella dóm um eigin hæfi og störf á sama tíma?

Því sit ég uppi með þá spurningu, hver hefur eftirlit með eftirlitsstofnunum? Hver fylgist með því að FME sópi ekki líka undir teppið einhverju misjöfnu í starfi bankanna, sem er áfellisdómur á starf stofnunarinnar?

Ég held, að þörfin á því að fá erlenda rannsóknaraðila sé ansi sterk en um leið er það erfitt, því viðkomandi hafa ekki sömu þekkingu og FME á íslensku fjármálalífi. Þetta er með sönnu ákveðin dilema sem við stöndum í.

Er kannski bara spurning um að fá þingið til að rannsaka þetta? Er það einhverju skárra?

Ég veit það ekki. Ég held, að það verði margt í þessu sem muni ekki koma upp á yfirborðið og þurfum við, almenningur, að vera vel á verði.

Alkemistar og sjónhverfingamenn

Á miðöldum voru þeir sem höfðu örlítið meira vit í kollinum og einhverja efnafræðikunnáttu oft kallaðir alkemistar eða gullgerðarmenn. Goðsagan  segir að æðsta takmark þeirra var að búa til gull úr öðrum verðlausum eða verðminni efnum. Það var oftar en ekki ákveðin mystík sem var yfir þessum mönnum, þeir álitnir jafnvel galdramenn og þaðan af verra.

Þegar ég hugsa til þessara goðsagna af þessum mönnum, því þetta voru menn en ekki konur (þær voru einfaldlega bara nornir), þá get ég ekki annað en sett þetta í samhengi við Ísland. Ég veit ekki til þess að hér hafi verið gullgerðarmenn á miðöldum, í mesta lagi voru þeir sem kunnu einhverja rúnagaldra og slík þekking var þó ekki á hverju strái.

Fyrir utan hina augljósu tengingu, þ.e. að hér myndaðist stétt fólks, sem samanstóð að mestu af karlmönnum, sem bjó til gull eða pening úr engu og ákveðin mystík var yfir þessum hópi, þá er svolítið merkilegt að hugsa til þess að þetta er nokkuð sem var á miðöldum í Evrópu en á 21. öldinni hér.

Þegar ég held áfram að hugsa um þessa samlíkingu, þá sé ég að það er þó ekki allt sem stenst í henni. Sú þekking sem gullgerðarmennirnir komust yfir varð síðar meir að grunni fyrir efnafræði og mætti kalla þá fyrstu efnafræðingana. Þeir gerðu svo miklu meira en að rembast eins og rjúpan við staurinn að búa til gull, eins og þeir íslensku. Ástarlyf hvers konar, lækningar, eitur og eiturlyf eru bara örfá dæmi um það sem alkemistarnir dúlluðu sér við.

Ef grannt er skoðað kemst maður að raun um, að okkar auðmannastétt var kannski ekki svo lík gullgerðarmönnum. Í raun, sé mið tekið af viðskiptaháttum þeirra á milli sín (Pálmi og FL group með Sterling, afskriftir skulda stjórnenda Kaupþings), þá er líklegra að maður lítil til sjónhverfingamanna en alkemista. Hvað voru þessi viðskipti annað en sjónhverfingar? Reykur og ljós?

Er hægt að búa til eitthvað úr engu, án sjónhverfinga?  

Hið nýja Ísland?

Þegar maður stendur frammi fyrir álíka viðburðum og umhleypingum og nú, þá vakna margar spurningar í kollinum á mér. Bankarnir hafa allir hlotið ný heiti, heita ný nýi þetta og nýi hitt, stjórnmálamenn tala um hið nýja Ísland. Nú sé tími tækifæra og framtíðin sé björt.

Ég spyr þó, hvað er það sem við ætlum að læra af þessu?

Ætlum við að hætta í einkavinavæðingunni? Geir Haarde virðist ekki á því máli, skipaði eiginkonu sína til forsætis í nefnd um Listahátíð. Davíð situr enn sem fastast og virðist ekkert á því að stíga af stóli.

Er tími ofurlauna liðinn? Tja, laun bankastjóra og forstjóra spítalanna eru langt umfram launum ráðherra, en ég teldi eðlilegt að ráðherrar væru hæst launuðu ríkisstarfsmennirnir.

Erum við laus við baktjaldamakk? Nei, það lítur ekki út fyrir það. Ef allt væri með felldu, þá væru stórkarlar á borð við stjórnendur og millistjórnendur í bönkunum langflestir farnir á hausinn. Hvað varð um skuldir þeirra?

Ég held þó, þegar upp verður staðið, þá munum við ekki líta aftur og skoða endilega þessi atriði. Mig grunar að þau verði gerð upp, fyrr eða síðar. Hins vegar eru það gildin sem hafa ríkt undanfarin ár sem ég tel að við þurfum að skoða kannski með hvað mestri gagnrýni, þ.e. þau gildi sem við höfum sjálf tekið þátt í að móta og fylgt.

Sú brjálæðislega efnishyggja sem við, kannski ekki öll, en flest, höfum sýnt er ekki til hins betra, að mínu mati. Er virkilega mikilvægara að eiga flatskjá, til að eyða kvöldinu fyrir framan, en að eiga heilbrigt og hamingjusamt barn? Eða 5 milljón króna jeppa? Er kapphlaupið um gæðin svo mikilvægt að við gleymdum okkur í því?

Ég viðurkenni fúslega að hafa tekið þátt í því. Ég keypti bíl á lánum, á flatskjá (reyndar ekki stóran, en flatskjá engu að síður), tölvur, fór utan og naut góðærisins til hins ítrasta. Eflaust meir en sumir en minna en aðrir. Ég á líka dóttur og var ekkert að spara í við hana. Hún er hjá mér aðra hverja viku og ég held, að sumpart hafi ég gleymt mér í því að eiga pening og geta keypt handa henni það sem hana langaði í, að vissu leyti svo ég væri ekki með samviskubit yfir því að leika mér í dótinu mínu. Var svo kannski um fleiri?

Hvað með virðingu? Ég held stundum, að við Íslendingar þekkjum ekki merkingu þessa orðs. Nærtækasta dæmið er einföld búðarferð í Bónus. Löng röð á kassa 1 og því er kassi 2 opnaður. Þá er kapphlaup þeirra er standa í röðinni að kassa 1 yfir á kassa 2, í stað þess að bera virðingu fyrir því að sá sem er búinn að standa lengst í röðinni sé fyrstur á kassa 2. Nei, við skulum flýta okkur og reyna komast fram fyrir í röðinni.

Unglingar bera ekki virðingu fyrir fullorðnum, kæra jafnvel kennara sína ef þeir skamma þá. Fólk ber almennt ekki virðingu fyrir hvort öðru, nema að mjög takmörkuðu leyti. Svo lengi sem það gagnast þeim, t.d. fólk ber virðingu fyrir yfirmönnum sínum, en ekki fyrir lögreglunni. Þetta er svolítið brenglað. Er það eitthvað sem við viljum hafa áfram? Er hið nýja Ísland land virðingarleysis?

Ábyrgð er annað hugtak sem ég held að merking hvers hefur glatast. Stjórnmálamenn bera ekki ábyrgð. Yfirmenn í bönkum bera ekki ábyrgð. Samt eru þessi menn í ábyrgðastöðum og fá greitt samkvæmt því. Meira að segja auðmenn og útrásarvíkingarnar bera ekki ábyrgð á ástandinu, heldur er það neysluhyggju almennings að kenna, skv. Björgólfi eldri.

Er þá mér að kenna að Icesave ruglið fór í gang? Af því ég vildi keyra bíl, horfa á sjónvarp og komast á internetið? Eins og venjulegt fólk í útlöndum gerir líka? Er það kannski líka mér að kenna, að bankamenn tóku lán fyrir hlutbréfkaupum, létu bankana borga fyrir sig í veiði og undir sig 10 milljón króna jeppa? Er það mér að kenna að útrásarvíkingarnir seldu og keyptu hver af öðrum, í þeim tilgangi einum að hækka verðgildi eigna sinna? Ber ég ábyrgð Davíð, Birni, Árna Matt og Árna Johnsen?

Tja, ég skal fúslega viðurkenna að ég get tekið ábyrgð á því síðasta, því ég kaus Sjálfstæðisflokkinn í síðustu kosningum. Ef það er eitthvað eitt sem ég mun taka með mér til hins nýja Íslands, þá er að læra af þeim mistökum.