Börnin í Húmdölum

Árið 2004 kom út bókin Börnin í Húmdölum eftir Jökul Valsson. Sagan segir frá íbúum blokkarinnar Húmdala og eru börnin í aðalhlutverki. Íbúarnir eru vel flestir úr lægri stigum þjóðfélagsins; dópistar og djammfíklar, geðsjúklingar og verkafólk; en reyndar er líka sagt að í blokkinni sé töluvert af innflytjendum en lesandinn verður aldrei var við þá. Börnin í blokkinni byrja að fá martraðir seint í ágúst og eftir því sem líða tekur á söguna kemur í ljós að ekki er allt með felldu. Reyndar vilja foreldrar barnanna ekki kannast við neitt, en börnin vita betur og taka þrjú þeirra höndum saman um að stoppa óvættinn. Flest barnanna uppgötva að þau hafa öðlast ofurmannlega krafta og nota þá óspart í baráttunni gegn hinu illa og hvort öðru.
    
    Hugmyndin að sögunni er nokkuð góð, þó svo hún sé ekki ný af nálinni. Jökli tekst að koma henni ágætlega til skila og ljóst er að þarna er efnilegur rithöfundur á ferð. Hann dregur upp skýra og einfalda mynd af umhverfi sögunnar sem lesandi á auðvelt með að sjá fyrir sér. Fléttan er tiltölulega einföld og flæðið nokkuð gott. Börnin í Húmdölum er fyrsta bók Jökuls, en hann skrifaði einnig bókina Skudladagar sem kom út fyrir jólin 2006.
    
    Hnökrar sögunnar eru þó tveir. Annars vegar er það persónusköpunin. Mér virðist höfundur ekki hafa gefið sér nægan tíma til að móta allar persónur, með þeim hætti sem hann mótaði og skapaði umhverfi sögunnar. Aðalpersónur sögunnar eru 7 ára börn og eru þau mjög fullorðinsleg í tali, hegðun og hugsun. Vissulega skiptir það máli fyrir framvinduna að þau geti dregið ályktanir og rætt saman um þær, en það má þó aldrei verða með þeim hætti að það grafi undan trúverðugleika sögunnar. Til dæmis eru hugleiðingar þeirra Nonna og Brynju um drauma og veruleika full heimspekilegar, sum samtöl virka gervileg og þvinguð, til að mynda þegar Eydís og Halla hittast snemma í bókinni segja þær ekki ‘hæ’ eða ‘halló’, heldur ‘nei, ertu komin!’, sem er eitthvað sem móðir mín segir þegar ég kem í heimsókn til hennar. Hluti af þessari fullorðnum þeirra felst meðal annars í því að leyfa þeim að gista saman einum. Einu sinni kemur það fyrir að Nonni og Brynja gista saman alein, 7 ára gömul, ég er ekki viss um hvað foreldrar í dag myndu segja við slíku en ég hefði aðeins getað látið mig dreyma um slíkt á sínum tíma. Einnig finnst mér á reiki aldur sumra foreldranna miðað við málsnið og orðaforða annars vegar og hins vegar forsögu þeirra, en það er atriði sem skiptir ekki höfuðmáli.
    
    Hins vegar eru það lýsingarnar á bardögunum í sögunni. Ég hef ekki mjög gaman af Manga teiknimyndum, en ég get vel ímyndað mér að þeir sem hafa það og þykir mikið til Matrix-þríleiksins koma eiga eftir að hafa gaman af bardagasenum sögunnar. Lýsingarnar virkuðu á mig ofhlaðnar, kvikmyndalegar og einum of gegnumsýrðar af ofurhetjufílingi. Þegar ég las bókina í annað sinn fletti ég hratt í gegnum þessar lýsingar, kannski vegna þess að mér finnst þær ekki skila miklu. Endalausar blóðsúthellingar kalla ekki endilega á hroll hjá lesandanum, stundum nægir einn blóðdropi. En þegar brotnir hlutir þjóta upp í loft, blóð slettist milli fingra og viðarhlutir tætast í frumeindir aftur og aftur, missir það marks hjá þessum lesanda.
    
    Mér finnst Jökli takast best upp þegar hann dettur niður í lýsingar, hvort sem er á umhverfi, persónum eða skrímslum. Sérstaklega fannst mér gaman að lesa lýsingarnar á náttskrímslunum, sem óneitanlega hafa yfir sér Lovecraftískt yfirbragð. Hann gefur sér tíma til að nostra við smáatriði og það líkar mér við, þetta gefur öllu skemmtilegan blæ og oftar en ekki birtist umhverfið mér ljóslifandi fyrir sjónum.
    
    Ég saknaði þess reyndar þó að sjá ekki betri lýsingar á martröðum krakkanna. Það hefði verið upplagt tækifæri fyrir höfund til að notfæra sér sínu sterku hliðar, einmitt lýsingar. Aftur og aftur segja krakkarnir að þau hafi dreymt illa, en gott sem aldrei er farið nákvæmlega í hvað þau dreymdi. Miðað við hversu ítarlega hann lýsir umhverfi, atburðum og sviðsetningum undrar mig hvers vegna hann skildi draumana eftir.
    
    Það var eitt sem skaut niður í huga minn á meðan ég var að lesa söguna aftur. Hvers vegna verður fullorðna fólkið ekki vart við neitt? Hann er ekki lítill hamagangurinn miðað við lýsingarnar. Eitt skipti fer fram mikill ofurhetjuhæfileika-bardagi milli fjögurra barna við hólinn í garðinum, hinu megin við hann er eitthvað af krökkum og fullorðnum auk þess sem eflaust eitthvað af fólki er heima við á þessum tíma og sér út um glugga niður í garðinn. En allt kom fyrir ekki, enginn varð var við neitt. Án þess þó að segja að þetta sé galli, sagan líður ekki fyrir þetta, þá fannst mér þetta undarlegt ... svona eftir á að hyggja.
    
    Sagan er umfram allt ágæt aflestrar. Hún verður reyndar kvikmyndaleg á köflum að mínu mati, en það leggst mismunandi í lesendur. Jökull er ágætur stíllisti og ég er viss um hann eigi meira inni, en hann sýnir hér. Ég tel bókina vera skyldueign hrollvekjuaðdáandans, ef ekki væri fyrir minni sakir en þær, að vera fyrsta alvöru hrollvekjan sem kemur út í töluvert mörg ár. Í bókatíðindum er bókin sögð í anda Stephens Kings, sem er rétt, en það ber að varast að lesa hana eins og hverja aðra bók eftir kónginn. Til þess er Jökull hvorki orðinn nógu þroskaður sem höfundur né er hann jafn beittur samfélags- og persónurýnir sem S. King er. Sagan stendur ágætlega fyrir sínu ein og sér, þarfnast engrar samlíkinga við.
    
    Niðurstaða: Ágæt lesning, en átti það til að ofgera hlutunum.