Hið nýja Ísland?

Þegar maður stendur frammi fyrir álíka viðburðum og umhleypingum og nú, þá vakna margar spurningar í kollinum á mér. Bankarnir hafa allir hlotið ný heiti, heita ný nýi þetta og nýi hitt, stjórnmálamenn tala um hið nýja Ísland. Nú sé tími tækifæra og framtíðin sé björt.

Ég spyr þó, hvað er það sem við ætlum að læra af þessu?

Ætlum við að hætta í einkavinavæðingunni? Geir Haarde virðist ekki á því máli, skipaði eiginkonu sína til forsætis í nefnd um Listahátíð. Davíð situr enn sem fastast og virðist ekkert á því að stíga af stóli.

Er tími ofurlauna liðinn? Tja, laun bankastjóra og forstjóra spítalanna eru langt umfram launum ráðherra, en ég teldi eðlilegt að ráðherrar væru hæst launuðu ríkisstarfsmennirnir.

Erum við laus við baktjaldamakk? Nei, það lítur ekki út fyrir það. Ef allt væri með felldu, þá væru stórkarlar á borð við stjórnendur og millistjórnendur í bönkunum langflestir farnir á hausinn. Hvað varð um skuldir þeirra?

Ég held þó, þegar upp verður staðið, þá munum við ekki líta aftur og skoða endilega þessi atriði. Mig grunar að þau verði gerð upp, fyrr eða síðar. Hins vegar eru það gildin sem hafa ríkt undanfarin ár sem ég tel að við þurfum að skoða kannski með hvað mestri gagnrýni, þ.e. þau gildi sem við höfum sjálf tekið þátt í að móta og fylgt.

Sú brjálæðislega efnishyggja sem við, kannski ekki öll, en flest, höfum sýnt er ekki til hins betra, að mínu mati. Er virkilega mikilvægara að eiga flatskjá, til að eyða kvöldinu fyrir framan, en að eiga heilbrigt og hamingjusamt barn? Eða 5 milljón króna jeppa? Er kapphlaupið um gæðin svo mikilvægt að við gleymdum okkur í því?

Ég viðurkenni fúslega að hafa tekið þátt í því. Ég keypti bíl á lánum, á flatskjá (reyndar ekki stóran, en flatskjá engu að síður), tölvur, fór utan og naut góðærisins til hins ítrasta. Eflaust meir en sumir en minna en aðrir. Ég á líka dóttur og var ekkert að spara í við hana. Hún er hjá mér aðra hverja viku og ég held, að sumpart hafi ég gleymt mér í því að eiga pening og geta keypt handa henni það sem hana langaði í, að vissu leyti svo ég væri ekki með samviskubit yfir því að leika mér í dótinu mínu. Var svo kannski um fleiri?

Hvað með virðingu? Ég held stundum, að við Íslendingar þekkjum ekki merkingu þessa orðs. Nærtækasta dæmið er einföld búðarferð í Bónus. Löng röð á kassa 1 og því er kassi 2 opnaður. Þá er kapphlaup þeirra er standa í röðinni að kassa 1 yfir á kassa 2, í stað þess að bera virðingu fyrir því að sá sem er búinn að standa lengst í röðinni sé fyrstur á kassa 2. Nei, við skulum flýta okkur og reyna komast fram fyrir í röðinni.

Unglingar bera ekki virðingu fyrir fullorðnum, kæra jafnvel kennara sína ef þeir skamma þá. Fólk ber almennt ekki virðingu fyrir hvort öðru, nema að mjög takmörkuðu leyti. Svo lengi sem það gagnast þeim, t.d. fólk ber virðingu fyrir yfirmönnum sínum, en ekki fyrir lögreglunni. Þetta er svolítið brenglað. Er það eitthvað sem við viljum hafa áfram? Er hið nýja Ísland land virðingarleysis?

Ábyrgð er annað hugtak sem ég held að merking hvers hefur glatast. Stjórnmálamenn bera ekki ábyrgð. Yfirmenn í bönkum bera ekki ábyrgð. Samt eru þessi menn í ábyrgðastöðum og fá greitt samkvæmt því. Meira að segja auðmenn og útrásarvíkingarnar bera ekki ábyrgð á ástandinu, heldur er það neysluhyggju almennings að kenna, skv. Björgólfi eldri.

Er þá mér að kenna að Icesave ruglið fór í gang? Af því ég vildi keyra bíl, horfa á sjónvarp og komast á internetið? Eins og venjulegt fólk í útlöndum gerir líka? Er það kannski líka mér að kenna, að bankamenn tóku lán fyrir hlutbréfkaupum, létu bankana borga fyrir sig í veiði og undir sig 10 milljón króna jeppa? Er það mér að kenna að útrásarvíkingarnir seldu og keyptu hver af öðrum, í þeim tilgangi einum að hækka verðgildi eigna sinna? Ber ég ábyrgð Davíð, Birni, Árna Matt og Árna Johnsen?

Tja, ég skal fúslega viðurkenna að ég get tekið ábyrgð á því síðasta, því ég kaus Sjálfstæðisflokkinn í síðustu kosningum. Ef það er eitthvað eitt sem ég mun taka með mér til hins nýja Íslands, þá er að læra af þeim mistökum.