Engillinn

Skömmu áður en amma lést þá merkti hún alla hlutina sína, lét litla, hvíta límmiða undir þá og skrifaði á nöfn þeirra sem áttu að fá þá. Ég fékk styttu af engli, sem hún hafði alltaf inni í gestaherbergi. Þetta var ekki beint mjög merkileg stytta en mér þótti engu að síður vænt um hún skyldi hafa munað eftir mér, því ég var nú ekki oft hjá henni, sér í lagi seinustu árin áður en hún féll frá því þeim mömmu samdi víst eitthvað illa. Mér fannst þessi stytta falleg, hún sýndi fallegan engil með gylltan geislabaug halda á sverði og ljóskeri. Vængirnir voru stórir og ásýnd hans öll hin bjartasta. Nokkrum dögum eftir jarðarför ömmu vorum við öll barnabörnin kölluð saman og okkur afhentir þeir gripir sem hún hafði ánafnað okkur. Þegar ég kom heim lét ég engilinn upp í hillu, þannig hann sæi yfir allt herbergið mitt. Fyrstu dagana velti ég honum lítið fyrir mér. Ég lék mér við hina krakkana í götunni og sumarið sem amma dó leið nokkuð hratt. Skólinn byrjaði og daginn tók að stytta. Loks fór að snjóa og skammdegið náði völdum. Engilinn stóð upp í hillu og starði með órætt bros á vör yfir herbergið mitt sem hann hafði gert allt það sumar.

Eina nótt í byrjun desember vaknaði ég einhvern tíma skömmu eftir miðnætti. Mamma var vön að slökkva ljósið inni hjá mér þegar hún fóru að sofa. Samt var einhver undarleg birta í herberginu mínu. Ég reisti mig við og leit í kringum mig. Ljóskerið í höndum engilsins lýsti upp hilluna og baðaði mig í þessari köldu birtu. Ég ætlaði að kalla á mömmu en þá hvarf birtan eins og dögg fyrir sólu. Ég sofnaði aftur skömmu síðar en sagði mömmu frá þessu öllu saman þegar ég vaknaði um morguninn. Hún gerði lítið úr öllu saman, sagði mig hefði ábyggilega bara dreymt þetta, enda sýndi hún þessu ekki mikinn áhuga milli þess sem hún las Morgunblaðið. Ég var því sendur í skólann sem ekkert hefði í skorist.

Næstu nótt átti ég erfitt með að sofna, ég lá í rúminu mínu og fylgdist eftirvæntingafullur með englinum. Samt gerðist ekki neitt. Upp úr miðnætti gat ég ekki lengur haldið mér vakandi og þungur svefnhöfgi sveif á mig. Ég veit ekki hvað klukkan var þegar ég hrökk upp úr svefninum. Herbergið mitt var aftur baðað þessari undarlegu birtu. Ég leit í kringum mig og upp í hillu þar sem engillinn var vanur að standa. En hann var þar ekki. Ég stóð á fætur og sá þá hvar hann lá á gólfinu. Ég hef ábyggilega vaknað við dynkinn er engillinn féll í gólfið. Þrátt fyrir að hafa dottið ofan úr hillu sást ekkert á styttunni. Hvergi sprunga eða rispa. Enn sama angurværa brosið á andlitinu og ljóskerið í vinstri hendinni. Um leið og ég tók hann upp hvarf birtan. Ég hljóp með styttuna inn til mömmu og í æsingi mínum sagði henni frá öllu saman. Hún tók þessu öllu með sömu ró og fyrr, fór á fætur og leiddi mig aftur inn í herbergi, breiddi ofan á mig og sagði mér að fara bara sofa aftur. Engilinn lét hún aftur á sinn stað í hillunni.

Mér varð ekki svefnsamt næstu nætur og grátbað mömmu um að fá að sofa inni hjá henni. Hún tók það samt ekki í mál, fannst ég vera orðinn fullstór til þess, enda orðinn 11 ára. Ég reyndi eins og ég gat að láta engilinn ekki hafa áhrif á mig, en samt fannst mér eins og hann væri að fylgjast með mér. Á hverri nóttu. Stóð upp í hillu og hélt á ljóskerinu sínu og sverðinu og starði með sitt angurværa bros á mig. Mér var farið að standa stuggur af þessari einföldu styttu. Það gerðist þó ekki neitt það sem eftir lifði desembermánaðar og smám saman fór ég að venjast því aftur að hafa hann í hillunni. Ég var eiginlega farinn að trúa mömmu, að mig hefði bara dreymt þetta eða jafnvel ímyndað mér þetta. Ég heyrði hana tala við systur sína í síma um hún taldi líklegt að ég væri að kalla eftir athygli út af andláti ömmu.

Nokkrum dögum eftir áramót tók ég eftir að engillinn var ekki lengur á sínum stað í hillunni er ég kom heim úr skólanum. Hann stóð á náttborðinu mínu og sneri að koddanum mínum. Mamma var ekki heima, heldur í vinnunni, en hún gæti alveg hafa fært hann. Ég tók því styttuna og setti hana aftur upp í hillu. Síðan fór ég upp í eldhús til að fá mér að borða. Ekki leið á löngu þar til ég heyrði dynk koma neðan úr herberginu mínu. Mér stóð ekki alveg á sama og fikraði mig því hægt niður í herbergi. Engillinn var aftur kominn á náttborðið mitt. Um stund fannst mér eins og tíminn stæði kyrr og engillinn væri að fylgjast með mér. Augu hans beindust að mér en síðan sneri hann sér að rúminu. Eins og hann var þegar ég kom heim. Ég hljóp upp og hringdi í mömmu. Hún sagðist ekki hafa komið nálægt englinum er ég spurði hana en enn á ný gerði hún lítið úr frásögn minni og sagði mér bara að láta engilinn inn í geymslu. Ég hringdi í vin minn og fékk hann til að kíkja í heimsókn, því ég þorði ekki að fara niður aleinn. Þegar hann kom loks röltum við saman niður og settum styttuna ofan í kassa inni í geymslu.

Mér var mjög létt við þetta. Um kvöldið fór ég að sofa sem fyrr en í stað þess að hafa engilinn vakandi yfir mér, þá var staðurinn í hillunni auður og það tók mig ekki langan tíma að sofna. Um klukkan þrjú varð ég var við einhvern umgang frammi. Í fyrstu hélt ég að mamma hefði bara verið að fara á klósettið eða fengið sér að drekka, en þá heyrði ég geymsludyrnar opnast. Það marraði alltaf í hjörunum. Ég stirðnaði upp í rúminu, þorði mig hvergi að hræra. Ég dró sængina upp fyrir höfuðið og reyndi að telja mér trú um ég væri að ímynda mér þetta. Það leið drykklöng stund án þess ég yrði nokkurs meira var. Smátt og smátt fór ég að slappa aftur af og fann hvernig svefninn sveif á mig. Ég kom fram undan sænginni og lagði höfuðið á koddann. Rétt er ég var að sofna varð ég var við að dyrnar á herberginu mínu opnuðust. Hurðin rann næstum hljóðlaust inn í herbergið. Gangurinn frammi var myrkur. Ég reisti mig við í rúminu en sá engan frammi, fór því fram úr og flýtti mér að loka aftur og læsa að mér. Síðan lagðist ég aftur upp í rúm og fylgdist með dyrunum. Ekkert gerðist. Innan skamms sofnaði ég á nýjan leik.

Þegar ég vaknaði var styttan á náttborðinu við hliðina á rúminu mínu. Ég hrökk við, æpti upp fyrir mig og kallaði á mömmu. Hún komst þó ekki inn um læstar dyrnar. Hún hrópaði á mig og skipaði mér að opna dyrnar, en ég gat ekki losnað undan augnaráði engilsins. Hann starði á mig. Angurværa brosið hans var orðið að lymskufullu glotti. Mamma kastaði sér nokkrum sinnum á dyrnar uns þær gáfu eftir. Ég stökk úr rúminu í fang hennar og gróf andlitið í dökka lokkunum hennar.

- Þú skelfur allur, Adam, sagði hún. Ég held hún hafi fyrst gert sér grein fyrir því þarna að ég hafði ekki skáldað allt þetta. Hún hélt mér föstum um stund uns ég róaðist niður. Síðan gekk hún að englastyttunni og tók hana upp.

- Við skulum ganga almennilega frá þessari styttu, sagði hún og tók í hönd mína. Styttuna lagði hún á gólfið inn í forstofu á meðan við borðuðum morgunmat. Síðan fórum við saman út í kirkjugarð að leiði ömmu. Snjór hafði hulið alveg gröfina, en enn mátti sjá hvar moldarhrúgan var. Ég var með litla skóflu og mamma sagði mér að grafa styttuna niður í jörðina hjá leiðinu, sem ég gerði. Síðan kenndi mamma mér að gera krossmark yfir áður en við fórum aftur. Á leiðinni heim sagði hún mér að amma hefði ekki verið öll þar sem hún var séð og sumir sagt að hún tryði ekki á Guð. 

Eftir þetta hef ég farið á jólum að gröf ömmu en aldrei orðið var við englastyttuna. Stundum hef ég velt því fyrir mér hvort hún sé ennþá ofan í jörðinni þar sem ég gróf hana. 

Tréð

Fyrir vestan er fjörður sem fyrir löngu lagðist í eyði. Áður fyrr var þar þó nokkur byggð en þegar farið var að leggja vegi fyrir bíla og árabátar urðu að gufuknúnum skipum fækkaði íbúum fjarðarins smám saman. Enn í dag má finna leifar þessarar byggðar, hlaðna veggi og fúna bryggju.

Þar má finna í brekku einni rétt hjá mosavöxnum húsarústum gróna laut. Miðja vegu milli hennar og rústanna er gröf merkt kringlóttum sjóbörðu grjóti. Fyrir löngu síðan var nafn grafið í það en vindar og regn hafa máð það af. Við gröfina vex birkitré, að lögun eins og hokinn maður. Fyrir þremur árum var ég á ferðalagi um þennan fjörð og rakst þá á bónda nokkurn. Hann vitjaði kinda og eins og ég, þurfti hann að dveljast í þarna næturlangt. Bóndinn kunni margar sögur úr þessum firði, en þó var ein sem hefur setið einna lengst í minni mér og tengist þessu tré.

Fyrir mörgum árum þegar húsið hjá lautinni var nýbyggt bjuggu hér bræður sem þóttu hagir á að höggva í stein og við. Hét annar Kolfinnur en hinn Refur. Um land allt var handverk þeirra rómað og þótti erfitt að skera úr um hvor þeirra væri ríkari að hæfileikum. Það kom ekki að sök því á milli þeirra ríkti engin keppni, heldur fögnuðu þeir velgengni hvors annars sem sín eigin væri.

Þó þeir byggju saman í mesta bróðerni var skapferli þeirra afar ólíkt. Á meðan Refur naut þess að finna aðra íbúa fjarðarins og skemmta sér, dró Kolfinnur sig í hlé og vildi fremur sitja í lautinni og vera einn. Var það trú manna á þeim tíma að hann sæti þar með álfum og huldufólki.

Vinnulag þeirra var einnig ólíkt. Refur kallaði til sín fyrirmyndir og lét þær standa kyrrar tímunum saman á meðan hann mótaði lögun þeirra í stein, en Kolfinnur vann alltaf einn. Þetta ýtti undir sögur um að hann væri í slagtogi með álfum, væri það lögun og andlit þeirra sem hann mótaði, enda þóttu þær styttur bera heldur ævintýralegan blæ og ímynd þeirra sem þar voru festir í stein kannaðist engin við. 

Kvöld eitt í mars barst þeim bréf frá Laursen sem var landstjóri í þá tíð. Hann bauð þeim að búa til fyrir sig styttu af gyðjunni Freyju. Þó var boðið með þeim annmörkum að hvor um sig gerðu þeir sína styttu en síðan myndi hann velja úr hvora hann vildi. Þeir máttu þó hjálpast að og þiggja ráð hjá hinum. Þetta settu bræðurnir ekki fyrir sig og hófust handa.

Er kvöldaði það sumar héldu þeir sínum hætti hvor, Refur fór að finna skemmtan samsveitunga sinna en Kolfinnur hélt í lautina í leit að næði. Eftir því sem að leið á vorið tók útlit Kolfinns að breytast. Hár hans tók að grána og þótti þetta vera miklar fréttir þar sem ekki var hér um aldurs sakir að ræða. Skaplyndi hans tók einnig breytingum. Hann varð þungbrýnni og styggari með hverjum degi sem leið. Refur lét hins vegar sem ekkert væri.

Dagar liðu og sífellt versnaði skap Kolfinns. Hann fékkst varla til að stíga fram úr rekkju sinni og húð hans var orðin undarlega grá. Refur gat ekki lengur leynt áhyggjum sínum og fékk til sín vitra og reynda lækningamenn. Allir tóku þeir eftir hve fölur og fár Kolfinnur var orðinn. Hann var kinnfiskasoginn og dökkir baugar höfðu myndast undir bláum augum hans. Því miður höfðu lækningamennirnir engin svör á reiðum höndum við því er virtist hrjá geð og skrokk Kolfinns. Samt virtist einhver kyrrð svífa yfir honum, sem gerði það að verkum að loftið var næstum göldrótt umhverfis hann. Undir ábreiðu stóðu stytturnar tvær, ekki langt frá rekkju Kolfinns og hafði heimilisfólkið orð á því að stundum teldi það sig sjá hann stara í þá átt.

Kolfinni hélt áfram að hraka. Kvöld eitt um mitt sumar kallaði hann Ref á sinn fund. Hann bað Ref um að styðja sig út í lautina, sem hann naut svo að vera í. Refur hjálpaði bróður sínum út, en reyndi þó að sannfæra bróður sinn um að liggja kyrr í rekkjunni. Kolfinnur bað Ref um að finna sig á ný eftir nokkra tíma því hann vildi fá að vera einn. Refur beygði sig undir vilja hans og gekk á braut. Svona gekk þetta nokkur kvöld í röð og ávallt vildi Kolfinnur einn vera í lautinni. Loks kom að því að Kolfinnur bað bróður sinn að sitja hjá sér um stund. Hann bað Ref um að sjá til þess að hann yrði jarðsettur þarna rétt hjá, því ekki vildi hann hvíla í kirkjugarðinum hinum megin fjarðarins. Eftir þessa beiðni var Kolfinni aðeins ein ósk í huga og fór hann þess á leit við Ref að hann gróðursetti birkitré við leiði sitt. Nokkrum kvöldum síðar, þar sem hann lá einn í lautinni, andaðist Kolfinnur.

Refur hjó sjálfur grafstein handa Kolfinni, var það mál manna að aðeins hinn látni hefði getað leikið eftir það handbragð og myndir sem í steininn voru grafnar. Refur tók sjálfur bróður sínum gröf þar sem hann hafði óskað og gleymdi ekki að gróðursetja birkitréð.

Að nokkrum dögum liðnum settist Refur einn inn í hús þeirra bræðra og dró ábreiðuna af styttunum. Hann hófst handa á nýjan leik við að móta gyðjuna. Hann var nú einn um allan heiðurinn, þar sem landstjórinn vildi ekki neinn annan til verksins en hann. Er Refur sat að verki gleymdi hann tímanum og fjarveru bróður síns. Með hverjum degi sat hann lengur og lengur að verki. Hann fór ekki lengur út til að skemmta sér, heldur sat hann einn á kvöldin við leiði Kolfinns. Þar hafði sprottið upp kræklótt hrísla og á undraverðum tíma náð þó nokkrum vexti. Þeir sem sáu hana undruðust hversu mjög hún óx, Refur sjálfur var gáttaður en um leið fannst honum hríslan fráhrindandi.

Þremur árum síðar sendi Refur bréf til landstjórans og ekki leið á löngu þar til að sá kvittur hafði borist milli bæja að styttan væri fullbúin. Birkitréð var nú orðið all stórt og mun hærra en menn vestur á fjörðum voru vanir. Þung og mikil grein slútti yfir húsinu þar sem Refur bjó og þó þeir væru margir sem kæmu til að dást að handbragði Refs voru þeir ekki færri sem komu til að bera þetta undarlega tré augum. Tréð hafði þó yfir sér einhvern undarlegan blæ og töldu sumir að ill öfl léku um það. Refi var ekki illa við þessa gesti, þvert á móti virtist hann síður vilja vera einn. Suma daga, þegar vindur var allhvass, mátti heyra hvernig hvein í greinunum.

Það var þungt yfir þegar sendimenn landstjórans komu niður í fjörðinn. Þeir höfðu næturdvöl á bæ einum því degi var tekið að halla og ekki þótti við hæfi að halda áfram í myrkri. Vind tók að hvessa og eftir því sem leið á kvöldið versnaði veðrið. Sendimennirnir prísuðu sig sæla yfir því að hafa ekki haldið áfram. Óveðrið sótti í sig meiri kraft og söng í mæninum. Inni í bænum varð engum svefnsamt.
Dagur reis. Enn blés en talsvert hafði dregið úr. Bóndinn á bænum ákvað að fylgja sendimönnunum. Þeir fóru inn fjörðinn og heim að húsi Refs.

En um nóttina hafði nokkuð undarlegt gerst. Greinin er slútti yfir húsið hafði brotnað og fallið í gegnum þakið. Mennirnir störðu um stund á eyðilegginguna en fóru síðan að leita Refs. Það sem kom þeim á óvart var, að hvorki hann né styttuna var nokkurs staðar að finna. Sendimenn landstjórans héldu því tómhentir heim. Aftur á móti, birtist stytta af Freyju eina vetrarnótt á torgi í höfuðstaðnum og stendur þar enn.

Og lautin er enn á sínum stað, sem og gröf Kolfinns. Þar stendur birkitréð einnig, bóndinn sagði mér að stundum á vindasömum kvöldum mætti heyra hvernig það hvín í greinunum og þá er næstum eins og einhver spyrji:

- Refur, Refur...

Villtur

Hræðilegur grunur minn er nú orðinn að einfaldri og óvéfenganlegri staðreynd. Ég er týndur! Gjörsamlega rammvilltur í völundarhúsi hella undir Hrauninu. Hvert sem ég sný mér þá fæ ég ekki með nokkru móti fengið tilfinningu fyrir áttum, hvert kennileiti er öðru líkt og hér er ekkert sem gæti verið mér vegvísir. Ætli ég eigi eftir að sjá dagsins ljós á ný?

Vonlítill eigra ég áfram og hef ekki minnstu hugmynd ég held dýpra niður í jörðina eða sé á leiðinni út. Mér er huggun í að ég hef enn ekki látið bugast af hræðslu eða ótta, eins og svo margir sem ég hef lesið mér til um, heldur hef ég reynt að halda ró minni og yfirvegun, sýna skynsemi og velja leið mína af eins mikilli kostgæfni og hægt er. Ég er hins vegar hræddur um að sú kostgæfni hafi komið mér í þessi vandræði. Ég reyni líka að láta ekki hafa áhrif á mig vitneskjuna um ég sé líklegra kominn lengra inn í hellakerfið en leitarflokkar munu nokkurn tímann fara. Ef fyrir mér liggur að deyja í þessum helli þá er svo sem ekki hægt að fara fram á glæsilegri eða magnþrungnari gröf. Einungis aðalsmenn, riddarar eða konungar fornsagna gætu hugsanlega átt hljómfegurri eða tignarlegri grafhýsi, en ég leyfi mér að efast um það.

Ætli hungur verði mér að bana? Hér er ekkert ætilegt að finna, ekkert nema einstaka sveppa- og mosegróður og staðnað, súrt vatn. Vatninu má venjast en ég sé mig ekki í anda skafa sveppi af steinum. Sumir sem ég hef lesið um töpuðu að lokum vitinu af hreinni og klárri einsemd, verða það örlög mín? Ég efast um það, til þess er ég of jarðbundinn. Ég geri mér ekki háleitar vonir um björgun, ég veit ég mun að öllum líkindum deyja Drottni mínum hér niðri.

Þetta óhapp var engum öðrum að kenna nema mér, ég ákvað sjálfur að draga mig aftur úr hellaskoðunarhópnum. Mig langaði til að rannsaka suma af hliðarhellunum sjálfur og fór því þar sem skilti auglýstu ítrekað aðgang gesta bannaðan. Forvitni mín leiddi mig áfram, það hlaut jú að vera ástæða fyrir því okkur voru ekki sýndir þessir hellar. Ég hef gengið um í meira en klukkutíma en ekki tekist að rekja spor mín tilbaka. Mér til mikillar skelfingar er birtan frá vasaljósinu farin að dvína. Eflaust eru rafhlöðurnar að klárast og ég blóta sjálfum mér fyrir að hafa ekki skipt um í morgun. Þess í stað lét ég þær nýju í ferðageislaspilarann. Brátt verð ég umvafinn þykku myrkri. Ég hefði hvort eð er mátt búast við þessu, rafhlöðurnar hefðu tæmst fyrr eða síðar.

Mig rekur minni í sögur af mönnum sem ákváðu að búa neðanjarðar, því þar átti loft að vera svo heilnæmt, kyrrt og hitastig stöðugt, þar af leiðir mun heilbrigðara fyrir fyrir líkamann. Seinna fundust þeir kramdir undir dropasteinum, fölir og mjóslegnir líkamar þeirra í ramma storknaðs blóðs. Ég ákveð að nota síðustu geislana til að leita af mér allan grun um útgönguleið, en án árangurs. Allt um kring er landslagið eins. Dropasteinar, grófir veggir hellisins og möl á botninum, af og til opnast nýir gangar sem gapa á móti mér eins og krókódílsskoltar.

Ég nota allan þann kraft sem ég á til í mínum litla líkama til að hrópa á hjálp. Þrátt fyrir að hljómur orða minna sé mikilfenglegur er ég viss um ég er sá eini sem mun nokkurn tímann verða vitni að mögnuðu bergmálinu. Í sömu mund klárast rafhlöðurnar. Myrkrið sem tekur við mér er algert. Ég þreifa fyrir mér uns ég finn móta fyrir steinvegg og sest þar niður. Ég dreg hnén undir mig og bíð. Ætli sé ekki sé best að halda kyrru fyrir í stað þess að vera á ferðinni? Hætt er við ég muni meiða mig, reka tærnar í eitthvað og falla fram fyrir mig. Reka höfuðið í og rotast.  

Allt í einu heyri ég eitthvað. Ég þagna og hlusta eftir því. Mér finnst eins og einhver stígi varlega til jarðar í mölina, fótatökin er létt eins og hjá ketti, kæfð og næstum hljóðlaus. Þau hljóma ekki eins og brakið undan gönguskónum mínum, eitthvað er öðruvísi en ég get ekki komið fyrir mig að hvaða leyti. Hver sem er þarna úti í myrkrinu hlýtur að vera með eitthvað mjúkt undir fótum, kannski þófa. Ég rifja upp hvernig heyrðist þegar leiðsögumaður hellaskoðunarhópsins gekk um í mölinni; þung, ákveðið bergmál, eins og þegar gengið er yfir eggjaskurn.

Hvað er þarna úti? Skyldi þetta vera tófa sem villst hefur inn? Jú, það hlýtur að vera, eflaust orðin ær af hungri. Ég hlusta enn eftir fótatakinu, það er eitthvað við það sem mér finnst undarlegt. Kannski tófan sé meidd á einni löpp, kannski haltrar hún. Skyndilega gefur veran frá sér hljóð, rödd hennar er dimm og hrjúf, mér finnst sem hún urri að mér. Þetta er ekki tófa! Refir eru ekki með þetta djúpan hljóm í röddinni, gjamm þeirra er hvellt. Hvað er þá þarna úti í myrkrinu? Á hverju á ég von? Ég finn hvernig veran staldrar við, hnusar í kringum sig. Skyldi hún hafa orðið mín vör? Ég held í mér andanum, þori ekki að gefa frá mér neitt hljóð. Eitthvað innra með mér segir mér að fyrirætlanir verunnar séu ekki góðar. Mér finnst eins og hún forðist að rjúfa þögnina. Enn hnussar veran, hún hlýtur að vita af mér. Í lofti sem er jafn kyrrt og hér ætti dýrum með næmt þefskyn ekki að veitast erfitt að rekja slóðir.

Ég þreifa í kringum mig, leita að einhverju sem ég gæti hugsanlega notað til að verja mig skyldi til þess koma. Á hellisgólfinu finn ég ekkert annað en steina. Í flýti finn ég tvo ágæta hnullunga sem ég hef hvoru megin við mig. Veran fikrar sig nær. Ég reyni að sitja kyrr, finnst samt eins og hún hljóti að heyra þungan hjartslátt minn. Göngulag hennar er ekki taktfast eins og ætli mætti hjá fjórfætlingum. Samhæfing verunnar er undarleg og ákaflega ómarkviss. Það er sem hún gangi stundum á fjórum fótum, en rísi af og til upp á afturlappirnar og taki nokkur skref þannig. Hvað skyldi þetta vera? Ég hef lesið margar dýrafræðibækur en kem ekki fyrir mig hvaða tegund þetta gæti hugsanlega verið. Sem barn horfði ég hugfanginn á David Attenborough, hlustaði grannt eftir útskýringum hans og lagði þær á minnið. Kannski villtist þessi vera hingað inn eins og ég, dæmdi sjálfa sig til að vafra í myrkrinu til eilífðarnóns. Í huga mér birtast myndir af alls kyns skrímslum og óvættum, með beittar tennur og villt augnaráð. Hvað skyldi bíða mín í myrkrinu, - bíða mín hungrað?

Veran fikrar sig nær. Því lýstur niður í huga minn að, að öllum líkinum muni ég aldrei sjá hvernig hún lítur út. Myrkrið kallar á fleiri myndir sem stökkva ljóslifandi fram í huga mínum. Ég loka augum eins fast og ég get, til að útiloka þessarar árásir ímyndunaraflsins. Ég gríp til hnullungana sitt hvoru megin við mig. Tak mitt er svo þétt að mig verkjar í lófana.

Enn fikrar veran sig nær. Mig langar til að öskra til að hleypa ótta mínum og skelfingu út. Ég veit þó það mun koma upp um stöðu mína og veran mun þá eflaust stökkva á mig. Rífa mig á hol með flugbeittum tönnum, klóra úr mér augun með hvössum klóm og sleikja út um, ánægð með veiðina. Ég er steinrunninn, get hvorki lyft höndum né fótum. Ef hún ræðst á mig nú er öllu lokið. Fótatakið er mjög nálægt og ég finn daufa lykt leggja fyrir vit mín. Andardráttur verunnar er þungur. Ég geri mér góða mynd af því hvar hún stendur. Ef ég kasta steininum...ef ég hitti ekki...

Ég tek mig saman í andlitinu, herði mig upp og rís á fætur. Með hjálp ofurnæmrar heyrnar; sem er einkar næm sökum sjónleysis; tekst mér að miða nokkurn veginn út hvar veran stendur. Ég kasta öðrum hnullunginum af öllu afli. Mér til mikillar gleði verð ég var við að ég er ekki langt frá marki. Veran stekkur frá með tilheyrandi hávaða. Hún urrar og geltir einhverju að mér. Veran hikar og ég þarf ekki meiri tíma. Ég veit nákvæmlega hvar hún er. Ég kasta aftur og reyni að miða á þann stað sem ég heyrði í henni síðast. Mér heyrist ég hæfa. Hún fellur í mölina og gefur frá sér sársaukastunu. Ég verð að nýta tækifærið og koma mér í burtu.

Ég legg vinstri hönd á hellisvegginn og legg af stað. Ég reyni að flýta mér eins og ég get. Fyrir aftan mig heyri ég veruna stynja. Ég hrasa og fell fram fyrir mig. Eitthvað stingst í lærið á mér. Ég bít í vörina til að koma í veg fyrir ég hljóði upp, en hún springur og blóð tekur að leka í munninn á mér. Af því er járnkennt bragð. Ég stend á fætur og haltra áfram. Það er erfitt sökum þess hve mér er illt í lærinu. Smá saman tekst mér að fjarlægjast veruna. Ég heyri ekki lengur í henni. Allt í einu heyri ég annað hljóð. Þungt og ákveðið fótatak. Ég frýs og stend kyrr. Það nálgast nokkuð hratt. Skyndilega fellur ljóskeila yfir mig. Birtan sker í augun og ég ber hönd fyrir mig.

- Þarna ertu, segir einhver.Þegar augu mín hafa vanist birtunni sé ég leiðsögumanninn. Hann stendur og beinir að mér vasaljósi sínu.

- Hvað kom eiginlega fyrir, spyr hann og bendir á blóði drifnar buxur mínar, þær eru skornar á miðju læri. Hann tekur fram sjúkrakassa úr bakpoka sínum og bindur um sárið. Á meðan segi ég honum hvers kyns er, alla sólarsöguna og frá verunni sem ég þurfti að berjast við. Hann hlustar áhyggjufullur.

- Ég held ég hafi hæft hana.

Við ákveðum að fara þangað. Ég leiði hann eftir göngunum þá leið sem ég fór, leiðina er auðvelt að rekja aftur því blóðslóðin er enn sýnileg. Við þræðum framhjá dropasteinum og inn í hellinn þar sem vasaljósið mitt dó. Hvergi sé ég veruna. Við leitum í hellinum. Skyndilega kallar leiðsögumaðurinn á mig. Ég fer yfir til hans. Hann stendur við einn vegg og á honum er blóðugt handarfar. Höndin virðist vera smágerð en fingurnir digrir.

Við lítum hvor á annan. Hvað skyldi búa í hellinum? Við höldum áfram leitinni um stund, þar til ég kem auga á hvíta þúst. Við læðumst varlega nær. Undrun beggja er jafn mikil. Veran er skjannahvít. Aldrei áður hef ég séð jafn undarlega sjón. Veran minnir mig einna helst á forsögulegan apa. Hár hennar er einnig hvítt, eflaust sökum langrar veru neðanjarðar. Hún er svo horuð að ég get talið í henni rifbeinin. Andlit hennar snýr frá okkur. Útlimirnir eru óvenjulega langir, sem skýrir göngulagið, stundum hlýtur hún að notast við alla útlimi. Fingurnir eru langir og beinaberir, fram úr þeim  langar og skítugar neglur. Þó virðist veran ekki hafa rófu. Við lítum hvor á annan. Ég hef ekki minnstu hugmynd um hvers lags vera þetta er. Hikandi teygi ég mig yfir hana, tek í öxlina og toga. Sný verunni við. Mig grípur mikil skelfing og ég hljóða upp. Ég horfi í andlit mannveru. Andlit sem er ekki svo ólíkt mínu eigin.

Hundarnir á heiðinni

Ég kveð pabba og sest upp í jeppann. pabbi stendur á verönd sumarhússins og fylgist með mér aka út heimreiðina. Ég lít til hans og veifa. Sólin er að setjast og brátt tekur haustmyrkrið við, tekur litla hvíta húsið í faðm sinn. Pabbi á eflaust eftir að kveikja á standlampanum inni í stofu og setjast í þvælda setustólinn með einhverja bók. Hann kann að meta kyrrðina, myrkrið og fuglasönginn hérna í Langadal. Þar sem áin liðast letilega niður að Djúpi, ofan af Þorskafjarðarheiði. Einhvern tíma var blómleg byggð í dalnum, en nú er bara búið á einum bæ og mig grunar að það líði ekki á löngu þar til ábúendur þar hverfa á brott. Þjóðleið lá í gegnum dalinn og upp á heiði, en hefur verið lögð af fyrir talsvert löngu. Nú aka einkum malarslóðann laxveiðimenn sem borga fúlgur fjár fyrir að komast í snertingu við náttúruna, hver með sínum hætti.
Ég ek frekar varlega þar til ég er kominn inn á þjóðveginn. Í birtunni frá ljósunum á jeppanum sé ég að þoka er að koma utan af hafi. Ég vona ég nái upp á heiði áður en hún nær þangað, það er ekki gaman að aka Þorskafjarðarheiði í kolniðamyrkri og þoku. Ósjálfrátt kveiki ég á geislaspilaranum og syng með. Það er einhver þreyta í mér, kannski engin furða, það er nú síst hægt að segja að veiðiferðir með pabba séu hugsaðar sem afslöppun. Oftar en ekki er skriðið inn í kojur um og eftir klukkan þrjú eftir miðnætti og síðan er karlinn kominn á fætur, með tilheyrandi gauragangi, um sexleytið. Hann er vanur að elda morgunmat snemma og hann hentar engum heiglum sá morgunverður, egg, beikon, pylsur og bakaðar baunir. Reyndar er þetta ágætur morgunverður í veiðiferðum, enda saðsamt með eindæmum. Síðan er ekki borðaður hádegisverður fyrr en upp úr hádegi, en þá fyrst er mann farið að svengja á nýjan leik.
Þetta var líka hin ágætasta ferð. Við fengum reyndar ekki marga fiska, en þó einn fisk hvor. Hann á eflaust eftir að fá fleiri, ég gat bara ekki verið lengur. Vinnan kallar. Ég þarf því að aka sem leið liggur til Reykjavíkur í kolniðamyrkri og einn í bílnum. Ekki það skemmtilegasta sem maður gerir, en það verður víst bara að hafa það. Bíllinn er nokkuð fljótur að ná upp góðum hraða og það tekur ekki langan tíma að keyra inn á Steingrímsfjarðarheiði. Ég raula með tónlistinni í bílnum og treð í mig sælgæti til að halda mér nægilega vakandi. Gemsinn minn lætur heyra í sér og ég sé á skjánum að ég er dottinn úr símasambandi. Nú ætti ekki að líða á löngu þar til ég sé gatnamótin inn á Þorskafjarðarheiði nálgast.
Í huga mér sé ég fyrir mér þegar við komum. Þá var bjart yfir að líta og þrátt fyrir að komið væri fram á haust var gróðurinn ennþá grænn og ekki búinn að taka upp haustlitina nema að litlu leyti og þá helst upp á heiðum. Áin var reyndar svolítið gruggug og mikið í henni, enda búið að rigna svolítið undanfarið eftir langvinna þurrka sumarsins. Ég hafði einmitt orð á því, það væri snöggtum skárra að hafa aðeins of mikið í henni heldur en hitt, að vatnið liði vart á milli hylja.
Þarna sé ég gatnamótin. Það er þoka hérna uppi, ég hægi ferðina og beygi síðan inn á Þorskafjarðarheiði. Vegarslóðinn er ekki malbikaður eins og Steingrímsfjarðarheiði, heldur minnir meira á gömlu malarvegina, þvottabretti öðru hvoru og ég dæsi, vitandi að ég þarf að þvo bílinn þegar ég kem í bæinn. Í holóttum veginum eru brúnir pollar, sem birtast í þokunni eins og flöktandi augu. Þokan er afar þykk hérna og ég læt bílinn rétt renna áfram. Það er ekkert sniðugt að vera flýta sér um of, enda veit maður aldrei hvort þessar holur séu djúpar eða ekki. Jeppinn getur farið illa út úr því að lenda í djúpri holu á góðum hraða, fjöðrunin farið eða dekk sprungið. Ég er einn og það er ekkert grín að skipta um dekk á þessum bíl.
Úti í myrkrinu veit ég af bláhvítum tjörnum og vötnum, eftirstöðvar frá síðasta vetri. Að öðru leyti er heiðin lík svo mörgum öðrum íslenskum heiðum. Lyngvaxið að mestu, einstaka klappir og steinar sem standa upp úr. Ekkert af þessu sé ég þó núna. Aðeins endalaust myrkur. Framljósin megna vart að lýsa nema örfáa metra fram fyrir bílinn. Þokan myndar nokkurs kona hjúp um bílinn, draugslegan hjúp sem minnir mig einna helst á hvít líkklæði eins og þau sem maður sér oft afturgöngur í bíómyndum klæðast. Ég kveiki ljósin inni í bílnum og hækka örlítið í tónlistinni. Ég feta hægt slóðann yfir heiðina. Það er erfitt að sjá nokkurn skapaðan hlut. Auðvitað er þetta hálfheimskulegt að fara upp á heiðina í svarta myrkri og niðadimmri þoku. Ég minni sjálfan mig á að gera þetta ekki aftur. Frekar að leggja bara af stað snemma um morgun og mæta örlítið seinna í vinnuna. Snöggtum skárra en þetta.
Skyndilega sé ég hvar maður birtist á veginum. Hann er klæddur í rauðan stakk og svarta buxur, í gönguskóm og með þvældan, upplitaðan bakpoka. Ullarhúfan á höfði hans er afskaplega klassísk, ekta íslenskt lopapeysumynstur. Hann lítur við þegar ljósgeislinn lendir á honum og réttir út höndina. Bendir mér á að stöðva bílinn, sem ég geri. Ég lækka í geislaspilaranum og rúlla niður rúðunni farþegamegin. Maðurinn er í eldri kantinum, á að giska milli fimmtugs og sextugs. Skeggið í andliti hans orðið grátt og mér sýnist nokkrar gráar hárlufsur hanga undan húfunni.
„Góða kvöldið,” segi ég og halla mér yfir farþegasætið þannig ég sjái betur framan í hann. Hann virðist nokkuð fölleitur í birtunni innan úr bílnum. Fínn úðinn sem fylgt hefur þokunni hefur myndað örsmáar perlur í skeggi hans og augabrúnum.
„Komdu sæll. Ertu ekki á leiðinni yfir í Dalina? Mætti ég sitja í hjá þér,” spyr hann og lítur inn um opinn gluggann. Ég jánka og hann tekur af sér bakpokann um leið og hann sest inn. Ég er eiginlega dauðfeginn því að þurfa ekki lengur að aka einn um heiðina. Manninum fylgir lykt af blautum útivistarfatnaði, sem mér sýnist vera kominn til ára sinna. „Ég heiti Hannes,” bætir hann síðan við og þakkar mér fyrir að bjóða sér far. Ég svara því til að það hafi ekki verið annað en sjálfsagt enda hálfnöturlegt veðrið og að þurfa að fara einn um heiðina á þessum tíma sólarhrings, síðan kynni ég mig. Hann kinkar kolli. Ég skrúfa upp rúðuna og set síðan bílinn í gír.
Þá er eins og jeppinn gefi upp öndina. Það drepst á vélinni og þegar ég reyni að ræsa bílinn á nýjan leik er eins og hann sé rafmagnslaus. Sama hversu ég reyni, þá gerist ekki neitt. Ég lít á Hannes sem yppir öxlum.
„Ætli kertin séu ekki blaut,” segi ég í hálfum hljóðum og teygi mig í sveifina sem losar vélarhlífina. Síðan stekk ég út úr jeppanum og opna húddið. Ég reyni að rýna ofan í vélina en þar sem það er frekar dimmt, þá er erfitt að sjá hvort nokkuð geti verið að. Hins vegar á ég vasaljós í skottinu og ég sæki það.
Þegar ég kem aftur fram fyrir bílinn sé ég að Hannes er horfinn úr farþegasætinu. Ég kíki fram fyrir bílinn en sé hann hvergi. Ég lít ráðvilltur í kringum mig, en þokan er þykk. Samt varð ég ekki var við hann færi úr bílnum. Hann hefur kannski þurft að pissa eða eitthvað þannig.
„Hannes,” kalla ég en fæ ekkert svar. Aðeins hnausþykk þokan og þetta kæfandi myrkur. Ég kalla aftur nafn hans en allt fer á sömu leið. Ég velti fyrir mér hvað ætli hafi orðið um gamla manninn. Ég opna afturdyrnar og næ í úlpuna mína, eftir ég er búinn að reyna árangurslaust að starta bílnum á ný. Hann virðist vera steindauður. Ég rölti spölkorn eftir veginum og kalla öðru hvoru Hannes. Það er sem jörðin hafi gleypt hann.
Skyndilega heyri ég hund gelta einhvers staðar í fjarska. Hljóðið er þungt og draumkennt í senn. Ég sný mér í hringi og reyni að átta mig á úr hvaða átt það kom. Þá heyri ég það aftur og aðeins nær í þetta skipti. Mér er reyndar ekkert sérstaklega vel við hunda. Ef satt best skal segja hefur mér alltaf staðið stuggur af þeim. Þegar ég var yngri þá horfði ég upp á nokkra hunda rífa lítið lamb í sundur. Brjálæðið sem skein úr augum þeirra, hvítar, hvassar tennurnar og krafturinn. Lambið átti sér aldrei viðreisnar von eftir þeir náðu því. Ég man ég stóð og horfði á þetta án þess að koma upp nokkru hljóði, gat hvorki hreyft legg né lið. Blóðið litaði grænt grasið og ljós feldur hundanna tók á sig dökkbrúna litaskelli, sérstaklega í kringum skoltinn. Ég man, að Kristinn bóndi, en ég dvaldi hjá honum nokkur sumur, átti hrikalega erfitt með að fyrirgefa mér að gera ekki neitt. Þegar hann kom þá tók hann hundana aftur fyrir hlöðu og skaut þá með kindabyssunni. Honum þótti sárt að horfa á eftir lambinu en sýnu verr þótti honum að þurfa að skjóta Kol, sem þótti með betri smalahundum þar um sveitir. Margar nætur þar á eftir átti ég erfitt með að sofa. Annars vegar heyrði ég í höfði mér smellina þegar hundarnir rifu lambið í sundur og hins vegar ámátleg ýlfur þeirra, þar sem þeir voru bundnir fyrir aftan hlöðuna og biðu þess að röðin kæmi að þeim, eins og franskir aðalsmenn biðu þess að leggja höfuð sín í stokkinn í frönsku byltingunni.
 Mér finnst eins og geltið komi beint að framan, ofar á veginum. Hundurinn hlýtur að standa þar. Ég sný mér við og ætla að ganga aftur að bílnum. Þá heyri ég annað hundsgelt koma þaðan. Mér er hætt að standa á sama. Það er ekkert grín að mæta óðum hundum hérna í þokunni. Þeir hafa það fram yfir mig, að þeir þurfa ekki jafn mikið á sjóninni að halda og ég. Hundarnir geta nýtt þefskynið, en það er gott sem ekkert hjá mér. Ég fikra mig hægt af veginum. Ég hlýt að geta gengið hring út fyrir hundinn sem er á milli mín og jeppans, verð þó að gæta að því að missa ekki tilfinninguna fyrir því hvar vegurinn er. Ég vil alls ekki týnast hérna, ekki á miðri nóttu í þoku sem þessari upp á miðri heiði. Því fikra ég mig rólega áfram. Læðist framhjá hverjum steininum á fætur öðrum. Hundarnir færast nær. Ég heyri hvernig klær þeirra skella á steinunum, hvernig þeir róta upp mölinni á veginum og þungan andardrátt þeirra. Það er eins og óttinn taki völdin af mér, því ég hleyp af stað án þess að sjá nokkurn skapaðan hlut fram fyrir mig, aðeins örfá fet. Hundarnir gelta og urra um leið og þeir taka á stökkið á eftir mér.
„Hannes, hvar ertu,” kalla ég í veikri von um hann muni svara. Einu svörin sem ég fæ er gelt hundanna að baki mér. Ég hrasa á milli grjóta og þúfna og bið til Guðs um ég fljúgi ekki á hausinn, rotast, lamast eða þaðan af verra. Hvernig má þetta vera? Hvernig kom ég mér í þessa aðstöðu, einn upp á heiði í svartanæturmyrkri og þoku með brjálaða hunda á hælunum? Ég lít aftur fyrir mig og reyni að koma auga á hvort hundarnir séu að ná mér. Út undan mér sýnist mér ég sjá öðrum þeirra bregða fyrir. Ég reyni að fara enn hraðar yfir. Af útlínum hundsins að dæma þá er þetta stórt ferlíki. Myndinni af litla lambinu skýtur upp í koll mér. Hvernig froðufellandi hundarnir tættu það í sundur. Hvernig fíngerðir limirnir voru rifnir af búknum.
Skyndilega finn ég að það undir fótum mér tekur landið að hækka. Ég hrasa um nokkur grjót og er heppinn að reka ekki höfuðið í er ég fell fram fyrir mig. Hundarnir gelta og urra að baki mér en ég er fljótur að standa á fætur. Ég heyri klærnar skella á steinunum fyrir aftan mig. Í fljótheitum gríp ég stein og snýst til varnar. Sama hversu ég reyni að rýna út í myrkrið þá kem ég hvergi auga á hundana. Samt heyri ég þungan andardrátt þeirra og hvernig þeir urra að mér öðru hvoru. Þeir hafa ábyggilega orðið varir við ég tæki upp steininn. Ég hef hann á loft. Um leið sé ég að þetta er ekki steinn. Þó svo hluturinn sé kúptur eins og steinn, brúnn og mosagróður farinn að festa rætur sínar þar, þá gefa tómar augntóttirnar og brotnar tennurnar annað til kynna. Ég stari stjarfur um stund á hauskúpuna í höndum mínum.
Það er eins og allt standi kyrrt um stund. Járnsmiður skríður út um aðra augntóttina, eins og lítill blóðblettur, og finnur sér leið á milli fingra minna. Síðan upp á handarbak mitt. Þá er eins og ég komi aftur til sjálfs mín. Ég sleppi kúpunni og slæ skordýrið af höndinni. Hauskúpan skellur á einu grjótanna fyrir neðan mig og brotnar. Ég lít niður og sé þá frekar gamlan og upplitaðan bakpoka liggja örskammt frá mér á milli tveggja steina. Það er eins og það hægist á hugsun minni. Upp í hugann kemur mynd af Hannesi þar sem hann stóð á veginum, með lopahúfuna á kollinum og pokann á bakinu. Þvældur og upplitaður bakpoki. Ósjálfrátt leita augu mín að brotinni hauskúpunni. Hún snýr að mér, önnur augntóttin brotin en hin heil, nokkrar tennur hafa losnað. Ég reyni að segja eitthvað en það sleppur ekkert hljóð úr hálsinum á mér. Úti í myrkrinu heyri ég hund gelta skammt frá mér.
Þá tek ég til fótana og hleyp eins hratt og mér er unnt í burtu. Ég geri mér ekki grein fyrir því hvert ég er að fara, ég verð bara að komast í burtu. Aftur inn í bíl. Án þess að skeyta nokkuð um steina eða þúfur veð ég áfram í myrkrinu. Að baki mér heyri ég hundana gelta og urra. Ég lít aftur fyrir mig og reyni að koma auga á þá í myrkrinu. Þeir hljóta að vera svartir, því ég sé aðeins óljósar útlínur þeirra skammt frá mér. Ef þeir ná mér, þá er úti um mig. Þeir hljóta að stökkva á mig, rífa mig í sundur,  örlög mín verða svipuð þeim hjá litla lambinu. Ég herði enn á mér og reyni að komast eins hratt yfir og mér er unnt, ég reyni líka að fylgjast með þeim fyrir aftan mig.
Skyndilega skell ég á einhverju. Ég finn hvernig höfuðið á mér lendir með þungum dynki á hörðu yfirborði. Um stund er eins og sársaukinn framkalli hvítt bjart ljós fyrir augum mér en síðan verður allt svart. Síðasta sem ég heyri er hundsgelt rétt fyrir aftan mig.
Þegar ég ranka við mér stendur einhver yfir mér. Hann er klæddur í köflótta vinnuskyrtu og með snjáða derhúfu á hausnum.
„Heyrðu, er ekki allt í lagi með þig,” spyr hann. Ég lít í kringum mig. Það er tekið að birta af degi. Ég ligg fyrir framan jeppann minn. Skammt frá er hvítur trukkur með aftanívagni. Er ég reisi mig við er sem allt fari á fleygiferð í kollinum á mér. Þá er eins og atburðir næturinnar lifni við í huga mér. Ég lít á manninn.
„Liggðu bara kyrr, vinur minn. Þú hefur fengið svakalegt högg á höfuðið,” segir hann og bendir mér á að liggja áfram. Eftir skamma stund hef ég jafnað mig og hann aðstoðar mig við að standa upp. Þá tek ég eftir beyglunni í frambretti jeppans. Ósjálfrátt rétti ég upp höndina að höfðinu og finn þar nokkuð stóra kúlu.
„Hvað kom eiginlega fyrir þig?”
Áður en ég veit af hef ég sagt manninum á hvíta trukknum frá öllu því sem henti mig síðustu nótt. Hann hlustar og kinkar kolli öðru hvoru. Þegar ég hef lokið frásögn minni er hann hugsi um stund. Síðan segir hann:
„Já, það er ekki fyrir hvern sem er að fara yfir Þorskafjarðarheiði í þoku sem var í nótt. Ég beið hana af mér í Bjarkalundi, enda eru þær ófáar sögurnar sem hafa verið sagðar um þessa leið. Ef ég man rétt þá týndist maður á heiðinni fyrir mörgum árum í svarta þoku og fannst aldrei. Hann var með tvo hunda með sér sem skiluðu sér hins vegar niður af heiðinni en voru báðir tveir svo ærðir að það þurfti að aflífa þá. Manstu hvar þú fannst beinin?”
Ég lít í kringum mig, yfir heiðarflæmið þar sem má sjá bláhvít vötn og tjarnir innan um mosavaxin grjót. Alls staðar sami lynggróðurinn, örlítið farinn að taka á sig haustbúninginn. Ég hristi höfuðið.
„Það nær þá víst ekki lengra,” segir hann, slær létt á bakið á mér. Eftir við höfum gengið úr skugga um að jeppinn fari í gang og sé í lagi segir hann: „Heldurðu þú bjargir þér ekki niður af heiðinni?”
Ég kinka kolli og þakka honum fyrir. Hann brosir til mín og sest síðan upp í vöruflutningabílinn. Ég sest inn í jeppann. Um leið skríður trukkurinn framhjá og vörubílstjórinn veifar til mín. Ég set jeppann í gír og læt hann renna af stað. Þá finnst mér eins og ég heyri hund gelta í fjarska. Ég stíg aðeins fastar á bensíngjöfina og flýti mér niður af þessar guðsvoluðu heiði.

Söngurinn

Þrátt fyrir að ég hafi legið yfir hinum og þessum kortum af borginni, þá kem ég hvergi auga á Rue Droite. Það er langt frá því ég hafi eingöngu rannsakað nýleg kort, því ég veit sem er að nöfn geta breyst. Ég hefi bæði heimsótt bókasafn háskólans og feikistóra borgarbókasafn og skjalageymslu ríkisins. En hvernig sem ég leita finn ég hvergi þetta stræti, hvergi er nokkur gata eða öngstræti sem gæti með nokkru móti líkst eða verið Rue Droite.

Það má vel vera að minni mitt sé gloppótt, enda langt um liðið og ég hef verið lengi að ná mér eftir þá undarlegu atburði er ég lenti í þar. Sú staðreynd, að ég get hvergi fundið strætið aftur, undrar mig mjög. Þó var þangað ekki nema um stundarfjórðungs gangur frá háskólasvæðinu. Ég hef samt enn ekki kynnst neinum sem man eftir eða hefur gengið Rue Droite.

Flest stræti í borginni eru kræklótt og þröng, enda borgin ævaforn og eiga þau sér mörg hver langa sögu. Svo undarlega sem það hljómar, þá var Rue Droite þráðbeint. Og þó það hafi verið líkt og önnur stræti að öðru leyti, þá fannst mér eins og dagarnir væru örlítið bjartari þar en annars staðar í borginni. En næturnar voru myrkar og langar, það er kannski bara ímyndun í mér eftir á en hvergi hefi ég kynnst jafn miklu myrkri og þar. Strætið lá yfir dökkt fljót, sem á nóttum virtist fá á sig svipaðan blæ og blóð í tunglsljósi, kolsvart og ógnandi. Einnig var svo yfirgengilegur fnykur þaðan að gengi ég meðfram því sundlaði mig. Fyndi ég þennan ódaun á ný, myndi ég þekkja hann undir eins. Yfir fljótið var brú, listilega hönnuð í anda endurreisnarinnar eins og svo margar brýr þessarar borgar. Niður við á stóðu lágreist vöruhús, mér stóð alltaf stuggur af skuggum þeirra.

Húsin stóðu þétt og stundum minnti strætið mig á þröngt gil. Þremur, jafnvel fjórum hæðum fyrir ofan tígulsteina strætisins héngu hvítar skyrtur og svartar buxur á snúrum og stundum kvenmannsnærföt sem ungir drengir reyndu að skjóta niður með teygjubyssum. Þar fóru hvorki bifreiðar um né hestvagnar, því strætið var bratt og þrepin mörg. Húsin sjálf voru gömul, hölluðu sitt á hvað, eitt fram og annað aftur, sum virtust jafnvel snertast hátt fyrir ofan.

Íbúar þessa undarlega strætis voru flestir í eldri kantinum. Menn og konur sem höfðu búið þar í áraraðir og sýndu ekkert fararsnið á sér. Ég man ekki hvernig það kom til að ég byrjaði að leigja þar herbergi, enda skiptir það ekki máli. Herbergið var allstórt, rúm stóð í því miðju og skrifborð undir glugga. Ef ég opnaði gluggann og hallaði mér fram, hafði ég útsýni upp strætið, þangað sem dómkirkjuna bar við himin. Ég var uppi á þriðju hæð og eini íbúinn á þeirri hæð. Reyndar var það nú svo að húsið stóð nokkurn veginn tómt árið um kring, fyrir utan Elishebu gömlu niðri á fyrstu hæð, Svölni og dóttur hans en hún hét Fráríður.

Rétt eftir ég flutti inn tók ég eftir að á kvöldin var einhver sem söng á hæðinni fyrir ofan mig. Þessi söngur var undarlega seiðandi og hafði róandi áhrif á mig. Ég var ekkert að gera neinna rellu út af þessu, en nokkrum dögum eftir ég heyrði þennan söng fyrst rakst ég á Elishebu og spurði hana út í þetta. Hún tjáði mér að uppi í risherberginu byggju feðgin, hann væri kominn til ára sinna og þyrfti á aðstoð dóttur sinnar að halda. Ég ákvað að fara upp og kynna mig. Forvitni mín teymdi mig upp stigann framhjá herbergisdyrum mínum. Stigapallurinn var afskaplega lítill og þröngur, ég stóð með annan fótinn í efsta þrepinu og bankaði. Í fyrstu varð ég ekki var við neitt handan við dyrnar. Ég sneri mér við og ætlaði aftur niður, en þá var tekið í húninn. Dyrnar opnuðust hægt og í þeim stóð gamall maður. Hann var hokinn og hvítt hár hans náði langt niður á axlir. Sá gamli studdist við staf og ég tók strax eftir hversu listilega hann var útskorinn. Alls kyns myndir af ormum, úlfum og rúnum runnu saman, mynduðu undarlegt mynstur sem virtist alltaf vera á hreyfingu. Mér datt einna fyrst í hug að einhverjar sjónhverfingar ættu sér stað, en fálæti gamla mannsins sannfærði mig um hið gagnstæða.

- Góðan daginn, herra, sagði ég og brosti. Gamli maðurinn horfði á mig, ofan frá og niður. Ég tók þá eftir því að annað auga hans hreyfðist ekki. Mér þótti þetta furðulegt.

- Góðan daginn, svaraði hann síðan. Rödd hans var þurr eins og eyðimörk, samt fannst mér eins og allir í húsinu hlytu að hafa heyrt hana.

- Ég heiti Christian le Blanc og flutti í herbergið fyrir neðan ykkur. Mig langaði bara til að kynna mig.

- Komið þér sælir, herra le Blanc.

Á eftir fylgdi vandræðaleg þögn og sá gamli hallaði sér fram á stafinn og starði á mig. Ég roðnaði og leit niður á fætur mér.

- Já, og mætti ég kannski spyrja yður um nafn, herra?

- Ég heiti Svölnir, svaraði hann og hóstaði. Ég leit á hann, þrátt fyrir hóstann starði hann enn á mig og ég fékk á tilfinninguna hann væri að horfa inn í mig, svona rétt eins og hann væri að meta persónu mína. Um stund horfðumst við í augu uns Svölnir sneri sér við og gekk aftur inn. Rétt áður en dyrnar lokuðust heyrði ég hann segja.

- Verið þér sælir, herra le Blanc.

Ég hitti Svölni ekki aftur fyrr en mörgum vikum seinna, en hvert kvöld sat ég og hlustaði á sönginn sem barst af ofan. Röddin var angurvær og augljóslega ungrar konu. Í huga mér sá ég Fráríði, dóttur Svölnis, fyrir mér standa við risgluggann og syngja. Ég hallaði mér fram á skrifborðið og hlustaði á tónana sem svifu inn um opinn gluggann. Hver og einn var svo léttur og leikandi, en samt svo tregafullur og dapur að ég átti erfitt með að hrífast ekki með. Hvert kvöld varð söngurinn áhrifameiri en kvöldið áður. Tónlist hafði aldrei heillað mig en þessi rödd, þessir tónar léku um huga minn eins og vorgola um akur. Ég rifjaði upp allar sögur sem ég hafði nokkurn tímann heyrt um hafgúur og sírenur, hvernig þær lokkuðu til sín unga sjómenn og drekktu þeim svo. Innst inni var ég farinn að trúa því það væru ljúf örlög.

Eitt kvöld seint í október var ég að koma heim eftir að hafa hitt skólafélaga mína á krá einni skammt frá ánni. Oftar sem áður var sungið á hæðinni fyrir ofan herbergi mitt, ég ákvað að fara og sitja uppi á stigapallinum og hlusta þar. Svo heillaður var ég af þessum söng að ég gleymdi hvað tímanum leið. Undarlegur en samt svo þýður, hljómfagur en furðulegur á sama tíma, eins og einhver frumstæður kraftur byggi í hverjum tóni. Eftir því sem leið á nóttina varð söngurinn ákafari en þegar myrkrið tók að víkja fyrir deginum, hætti hann skyndilega.

Ég rankaði við mér þegar einhver ýtti varlega við mér. Fyrir ofan mig stóð ljóshærð stúlka. Hún horfði á mig, brosti og spurði mig hvað ég væri að gera þarna á pallinum. Ég greip húfuna mína af hausnum og stóð á fætur. Ég horfði lengi á stúlkuna áður en ég náði að koma upp nokkru orði. Það var eitthvað við hana sem var bæði heillandi og ógnvænlegt í senn, einhver dulinn tregi sem lá að baki augum hennar, eins blik þeirra sem hafa séð meira en þeir kæra sig um. Hún leit af mér á vegginn. Sólargeislarnir fikruðu sig neðar eftir honum en voru enn ekki komnir það neðarlega að þeir næðu að skera form okkar út í skugga. Ég tók á mig rögg og rétti fram hægri hönd.

- Ég heiti Christian le Blanc og bý hér á hæðinni fyrir neðan, fröken.

- Ég veit hver þú ert, svaraði hún en bætti síðan við, - ég heiti Fráríður. Hún leit á vegginn og bakkaði inn fyrir dyrastafinn. Hún horfði aftur fyrir sig inn í íbúðina en síðan aftur á mig. Ég reyndi að sjá yfir hana inn til þeirra, en þar var almyrkt.

- Ég þarf að fara, sagði hún og lokaði hurðinni. Ég sneri mér við og gekk niður til herbergis míns.

Nokkrum dögum síðar kom húseigandinn að máli við mig og bað mig um að skipta um herbergi. Hún bauð mér mun stærra herbergi, en ég svaraði því til að ég hefði ekki efni á því. Hún hristi höfuðið og sagði að ég þyrfti ekki að hafa áhyggjur af því. Ég flutti því föggur mínar niður um eina hæð í herbergið sem hún hafði boðið mér. Glugginn í nýja herberginu sneri út að litlum garði sem var fyrir aftan húsið. Það var nú ekki margt að sjá í þessum garði en þar óx tré eitt, hátt og mikið. Oft þegar ég sat yfir lexíum mínum tók ég eftir að Svölnir gekk í kringum tréð með stafinn sinn og tautaði eitthvað. Tréð bar lauf árið um kring en ég velti því ekkert sérstaklega fyrir mér.

Ég reyndi eins og ég gat að rekast á Fráríði. Það var sama hversu mjög ég reyndi, henni tókst alltaf að komast undan. Sumar nætur læddist ég upp í gamla herbergið mitt, sat þar í glugganum og hlýddi á söng hennar. Því lengra sem leið á veturinn því tregablandnari varð hann, en jafnframt léttari og meira leikandi um leið.

Fjórða kvöld eftir Ljósahátíð lauk ákvað ég að banka upp á hjá henni. Mig langaði óneitanlega til að kynnast henni betur, jafnvel fá að sjá hana syngja. Fljótlega eftir kvöldmat gekk ég varlega upp stigann og var kominn upp á pallinn þegar ég tók eftir því að hurðin var opin. Reyndar var henni hallað aftur, ég stóð lengi og horfði á hana. Átti ég bara að ganga inn eða átti ég að banka? Á meðan ég var að velta þessu fyrir mér heyrði ég einhvern umgang inni í herberginu og skömmu síðar hófst söngurinn. Ég fór úr skónum og lagði þá í efsta þrepið. Síðan ýtti ég gætilega við hurðinni.

Fyrir innan var myrkur og það tók augu mín talsverðan tíma að venjast því. Risherbergið var stærra en ég hafði ímyndað mér. Þar var aðeins einn gluggi og sneri út að strætinu. Húsgögn voru nær engin, aðeins einn skápur og stóll við gluggann ásamt einu rúmi. Fráríður stóð við stólinn og söng. Ég þorði ekki að segja orð, af ótta við að gera henni hverft við. Í dágóða stund stóð hún og lét tónana streyma út um gluggann. Skyndilega sneri hún sér við og horfði á mig, þar sem ég stóð enn í dyrunum. Hún þagnaði en brosti, gekk að mér og tók í hendur mínar. Síðan teymdi hún mig inn í herbergið og bauð mér sæti á stólnum. Án þess að segja orð, tyllti ég mér niður, en um leið sneri hún sér aftur að glugganum og hóf upp raust sína á ný.

Eftir því sem leið á kvöldið varð söngurinn magnaðri og ákafari. Hver tónn varð æstari en sá er á undan kom, ég fann hvernig hjarta mitt sló örar og örar, í takt við hrynjandina. Ég veit ekki hvað, en það var eitthvað undarlegt á sveimi þetta kvöld, því mér fannst eins og ég yfirgæfi líkama minn. Raunveruleikinn varð einhvern veginn svo fjarlægur, draumkenndur í meira lagi. Útlínur Fráríðar voru flöktandi og mér leið hræðilega og yndislega í senn. Hún gekk frá glugganum aftur fyrir mig, söng seiðandi ljúfum rómi í eyra mér. Yfir mig færðist ró engri lík og ég leyfði mér að halla aftur augum. Smám saman fór hrynjandi söngsins að stíga, hraðar og hraðar. Tónarnir urðu villtir og óútreiknanlegir.

Hvernig sem ég reyni þá er sem hver einasti þessara tóna hafi troðið sér leið inn í huga minn en ég get engan veginn fundið þá og leitt út á nýjan leik. Eftir því sem leið lengra inn í kvöldið og máninn reis hærra, þá lét ég tónana teyma mig lengra inn í einhvern undarlegan heim þar sem ímyndun og raunveruleiki runnu saman. Ég opnaði augun og leit upp. Fráríður stóð út á miðju gólfi, snerist í hringi um sjálfa sig. Rauður kjóll hennar flæddi furðulega niður líkama hennar, rétt eins og hann væri í senn of þröngur og of víður. Ljóst hárið sveif sem mikill gustur léki um það. Hún virtist ekki taka eftir því að ég fylgdist með henni. Hún sneri sér í hring eftir hring en gaut augum af og til að glugganum. Eins undarlega og það hljómar þá greip mig einhver frumstæð þrá til að standa upp og snerta hana. Strjúka fingrum mínum niður eftir baki hennar, finna hvernig hárið lék um andlit mitt, fá að kyssa varir hennar.

Skyndilega var eins og ég hefði vaknað upp frá draumi. Ég stóð upp og starði stíft á hana. Hún sneri sér enn í hringi, hraðar og hraðar. Það var samt eitthvað sem var rangt, eitthvað sem var að. Ég hafði komið auga á eitthvað sem vakti með mér hroll, eitt augnablik sem ég hafði meðtekið en ekki að fullu verið meðvitaður um. Skömmu síðar kom ég auga á það. Mér fannst eins og tíminn stæði kyrr, einhvern veginn rétti eilífðin út hönd sína og snerti mig. Það var eins og dreginn væri kolsvartur ljár um barka mér. Ég steig aftur, en féll um stólinn. Inni í Fráríði, inni í ímynd hennar stóð Svölnir með útskorna stafinn, hvítt hárið stóð út í loftið, horfði á mig og brosti. Af brosinu stafaði ógn og myrkur. Útlínur hans voru óskýrar og ég gat ekki komið auga á hvar hann byrjaði og Fráríður endaði.

Sama hve ég reyndi þá gat ég ekki komið upp hljóði. Ég var sem lamaður, gat mig hvergi hrært sökum ótta. Ég get enn í dag ekki getið mér til um hverslags öfl voru þarna að verki. Söngurinn tók breytingum og kom illilegur hljómur fram, mun þyngri og kröftugri. Ég get engan veginn komið í orð hve hryllilegur hljómurinn var, frábrugðinn öllu sem mannleg eyru hafa nokkurn tímann heyrt. Fyrir utan var eins og dregið hefði fyrir tunglið, því skyndilega varð almyrkt. Í sömu mund heyrði ég undarleg hljóð fyrir utan gluggann. Það var eins og einhver renndi hvössum klóm niður eftir rúðunni. Ég lokaði augum og reyndi að telja sjálfum mér trú um að mig væri að dreyma. Söngurinn varð ákafari. Aftur var eins og klær væru dregnar eftir rúðunni. Enn svaraði Fráríður með söng. Ég vissi ekki hvort honum var ætlað að ákalla hvað svo sem væri fyrir utan gluggann, eða hamla því inngöngu. Ég skreið undir skrifborðið og hélt fyrir eyrun en samt náðu tónarnir að finna sér leið inn í huga minn. Skömmu fyrir sólarupprás var eins og allt dytti í dúnalogn. Fráríður hneig niður og Svölni var hvergi að finna. Hvað svo sem var fyrir utan gluggann hafði horfið á braut. Ég fikraði mig undan skrifborðinu og læddist þangað sem hún lá. Ég kraup niður að henni og komst að raun um að hún var sofandi. Augu mín litu að glugganum og forvitnin náði tökum á mér. Ég reisti mig við og steig nær. Varlega teygði ég mig í krækjuna og losaði hana. Hverju átti ég von á, öðru en ljósum borgarinnar? Ég leit út frá þessum hæsta glugga byggingarinar. Hvergi gat að líta ljós, hvergi sá ég borgina breiða úr sér fyrir neðan, Rue Droite var horfið. Aðeins kolsvart tóm, allt um kring, lifandi og bærðist í takt við bergmál söngs Fráríðar. Tónarnir liðu lengra og lengra í burtu.

Ég hrökklaðist frá þessari hræðilegu sýn, velti stólnum um koll og datt um Fráríði sjálfa. Mér fannst eins og tómið hefði rétt fram rotnaðar krumlur sína til að grípa mig en ég skreið undan í átt að dyrunum. Ég öskraði af hræðslu en hljóð mín virtust ekki ná hljómi. Dyrnar voru lokaðar. Ég greip í hurðarhúninn og stóð á fætur. Síðan rykkti ég dyrunum upp og hljóp fram á pall. Ég stökk, hljóp og hrasaði niður þrönga stigana. Út á strætið, niður það og inn á breiðstrætin og hafði á braut með mér þessar hræðilegu minningar. Ég man hins vegar að ljósin loguðu skært þetta kvöld, máninn skein á himninum og ég var skólaus.

Yfirgefna húsið

 

 

Líkt og svo margir ungir drengir var ég sendur í sveit. Slíkt þótti nú ekki mikið mál á þeim tíma. Þegar ég var á tólfta ári var mér komið fyrir á bæ sem heitir Svarthamrar og stendur á sunnanverðu Snæfellsnesi. Húsið var reisulegt í þá daga, steinhús á tveimur hæðum með rauðu bárujárnsþaki og voru svefnherbergi á efri hæðinni, en stofa og eldhús á þeirri neðri ásamt bókaherbergi Sveins bónda. Hann og Hugrún, kona hans, voru barnlaus og tóku mér fagnandi. Hjá þeim var einnig annar drengur í sumarvist en hann var nokkrum árum eldri en ég. Hann hét Gylfi og var óttalegur sláni sem þótti fínt að taka í nefið. Oftar en ekki lak brúnn vökvi úr nefi hans og undirstrikaði, í orðsins fyllstu merkingu, hve skelfilega stórt það var, því með Gylfa var svipað farið og marga unglingsdrengi, hlutföllin voru ekki öll rétt. Sveinn bóndi var léttur í lundu þrátt fyrir að vera tekinn að reskjast og oftar en ekki með skemmtilegar vísur og kveðlinga á vörum, sumt hafði hann sett saman sjálfur en annað hafði hann eftir öðrum. Hugrún var þéttholda og ólíkt öðrum konum sem ég þekkti gekk hún alltaf um í síðu pilsi . Hún minnti mig á Ingalls-konurnar, ljóshærð og brosmild. Heima í borginni var móðir mín ávallt í buxum, nema kannski þegar hún fór út að skemmta sér.

Svarthamrar standa yst á litlu nesi, fyrir norðan rísa Ljósufjöll en yfir öllu trónir Snæfellsjökull. Mér voru sagðar margar þjóðsögur af tröllum, útilegumönnum og morðingjum það sumar. Sveinn skemmti okkur Gylfa með slíku á kvöldin áður en við fórum að sofa. Magnaðastar voru þó draugasögurnar. Þegar líða tók á sumarið og rökkrið lagðist yfir engi og voga kveikti Hugrún á olíulömpum. Sveinn hafði dimman róm og dró sögur sínar oft á langinn með skemmtilegum útskýringum á örnefnum og staðarlýsingum. Ég lá undir sæng og þorði mig vart að hræra er skuggar mynduðu undarleg form á veggjunum í svefnherberginu. Gegnt mínu rúmi lá Gylfi í sínu og var jafn spenntur og ég. Hinu megin við þilið sat Hugrún og prjónaði. Er sögulokin voru ljós skellti Gylfi upp úr, hann hló miklum hrossahlátri og oft krossbrá mér og fyrir vikið hló hann enn meira. Þegar kvöldskemmtuninni var lokið slökkti Sveinn á lampanum og bauð góða nótt. Myrkur umlék okkur og ég held, að Gylfa hafi þótt jafn kært að hafa mig hjá sér á slíkum kvöldum og mér þótti gott að hafa hann. Fyrir utan herbergisgluggann beið jökullinn sveipaður þokumistri.

Dag einn seint í ágúst ákvað ég að skoða umhverfi mitt upp á eigin spýtur. Ég hafði nokkrum sinnum fengið að sitja í með Sveini þegar hann fór á næstu bæi í rauðum traktor. Ég hafði hins vegar aldrei farið einn míns liðs og rannsakað sveitina. Á þessum árum var ég mikill aðdáandi Davids Attenboroughs og dauðlangaði til að verða eins hann, lenda í spennandi ævintýrum og fljúga um í þyrlu. Í bænum lékum við vinir mínir oft landkönnuði og fórum hátt upp í Dúfnahæð fyrir ofan Breiðholtið og lögðum gildrur fyrir tvílitar rjúpur eftir að skólinn hófst á haustin, allt í nafni vísindanna. Á vorin nýttum við síðan gildrurnar til að fanga dúfur og síðan komum við þeim fyrir í kofahreysi einu skammt frá blokkinni þar sem ég átti heima. Stundum fóru við svo langt að við vorum farnir að sjá inn að Elliðavatni. Seinna, þegar stelpurnar fóru að skipta okkur meira máli fækkaði þessum ferðum uns þær lögðust af og að hanga í sjoppunni við Seljabraut varð merkilegri iðja.

Ég fór inn í geymsluskúr og sótti gamalt, blátt reiðhjól. Sveinn átti það og hafði gefið mér leyfi til að notað það. Það var farið að ryðga á nokkrum stöðum og ég þurfti að smyrja keðjuna þegar ég fór fyrst á það. Ég hafði líka fengið nokkur spil úr stokki sem vantaði í og hafði fest þau með þvottaklemmu á gaffal framhjólsins. Í bænum gerðum við strákarnir þetta, því okkur dreymdi öllum um að eignast mótorhjól eða skellinöðru einhvern tíma. Á bláa hjólinu hans Sveins var auk þess stórt og þægilegt sæti, ekki ósvipað þeim sem ég hafði séð einu sinni á löggumótorhjóli. Það þótti mér sérstaklega flott og vega upp á móti ryðblettunum. Veður var með ágætara móti þennan dag, alskýjað en nokkuð hlýtt. Það blés lítillega og sjórinn fyrir utan hreyfði sig hægt. Í raun var hvorki gott veður né vont og Sveinn hafði sagt að hann vonaðist til að það myndi haldast þurrt.

Ég hjólaði út fyrir hliðið og veifaði til þeirra Sveins og Gylfa þar sem þeir voru úti á túni að safna saman heyböggum. Ég hélt í vesturátt, þangað sem jökullinn beið undir skýjahulunni, eins og hann hefði ekki gert annað í þúsundir ára. Dagurinn leið tiltölulega hratt, áður en ég vissi af var tími til kominn að snúa aftur heim á leið. Ég staldraði ekki langt frá Búðum og snæddi nestið sem Hugrún hafði smurt handa mér. En þegar ég sneri við og byrjaði að hjóla sem leið lá að Svarthömrum tók að dropa og innan skamms var komin hellirigning. Það hvessti einnig nokkuð snögglega og brátt var komið afleitt veður. Þar sem ég var aðeins í lopapeysu og hafði ekki haft vit á því að taka með mér regnstakk varð ég fljótt gegnsósa og peysan varð þyngri og þyngri eftir því sem ég var lengur úti. Tennurnar glömruðu í munni mér. Vindurinn stóð mér í fangið og mér gekk bölvanlega að komast áfram. Það var enginn á ferli nema ég, engir bílar og enginn úti á túnum nema einstaka kýr og hross.

Í rigningunni kom ég auga á hús skammt frá veginum og ákvað að leita mér skjóls hjá þeim er þar bjuggu. Ég steig af hjólinu og leiddi það heim tröðina að húsinu. Þetta var tveggja hæða steinhús með rauðubrúnu bárujárnsþaki. Ég lagði hjólið frá mér og gekk að dyrunum. Á hurðinni var enginn hamar eða rúða. Ég kom hvergi auga á dyrabjöllu, þannig ég kreppti hnefann og bankaði þrisvar. Sveinn hafði kennt mér að maður skyldi alltaf banka þrisvar, sér í lagi þegar komið væri að bæjum í myrkri. Hvert högg stóð þá fyrir einn hluta af hinni heilögu þrenningu. Þannig vissi fólk í gamla daga að þar væri guðhrætt fólk á ferð sem knúði dyra, en ekki uppvakningar, afturgöngur eða þaðan af verra. Sveinn hafði eitt sinn sagt mér kyngismagnaða sögu af draug einum sem fávís vinnukona hafði óvart hleypt inn.

Mér var ekki svarað, þannig ég bankaði aftur og fastar í það skipti. Ég skalf af kulda og mig dauðlangaði að komast inn úr slagveðrinu. Er ég gekk inn heimreiðina hafði ég tekið eftir ljósi á efri hæðinni, ég var því nokkuð viss um að einhver væri heima. Ég stóð úti í rigningunni og horfði upp eftir hvítmáluðum veggjunum. Málningin var farin að flagna af á nokkrum stöðum og undan þakskegginu lágu ryðrauðir taumar, eins og blóðslóðar. Vatn seytlaði niður veggina og safnaðist í brúnleita polla undir þeim. Mér var ekki svarað í annað skiptið og í barnslegri einfeldni tók ég í hurðarhúninn. Ég komst að raun um að ekki væri læst og af því dró ég þá ályktun að heimafólkið hlyti að vera einhvers staðar í grenndinni. Varla myndi nokkur gera veður út af því þó ég stæði inni í forstofunni og yljaði mér. Ég opnaði því dyrnar, þurrkaði af skónum og steig inn fyrir dyrakarminn. Ég lét hurðina falla að stöfum að baki mér. Engin ljós loguðu þar inni og það tók augu mín nokkrar mínútur að venjast myrkrinu. Forstofan var ekki stór, rétt rúmum metra fyrir framan mig stóðu aðrar dyr lokaðar. En þar var nokkuð hlýtt, því við vegginn hægra megin við mig var volgur ofn. Ég opnaði forstofudyrnar. Hinu megin var gangur, nokkrum skrefum frá dyrunum var stigi upp á efri hæðina. Til beggja handa voru lokaðar dyr en ég sá ekki hversu langur gangurinn var, því öll ljós voru slökkt. Örlítil skíma barst að ofan. Veggir voru klæddir panel, viðurinn var tekinn að fúna og þarna inni var þung saggalykt.

Óhugnanleg þögn fyllti húsið. Það var ekki þessi þægilega þögn sem læðist til manns eftir erilsaman dag, heldur kæfandi hljóðleysa. Hvergi, hvorki fyrr né síðar,  hef ég upplifað nokkuð svipað þessu, nema ef vera skyldi í kirkjugarði New Orleans borgar, þar sem ævaforn grafhýsi standa í röðum og sökkva hægt ofan í mýrarjarðveginn. Þessi undarlega þögn var þung og eftirvæntingarfull, sem biði hún eftir því að vera rofin. Ég þorði ekki að segja orð. Ég klæddi mig úr skóm og sokkum, lagði hvoru tveggja á ofninn í forstofunni. Síðan steig ég varlega inn fyrir dyrakarminn og opnaði dyrnar á veggnum vinstra megin á ganginum.

Herbergið hafði einhvern tíma verið einhvers konar setustofa en var nú bæði dimmt og kalt. Fyrir miðju þess stóð gamalt borð og í kringum það fjórir viðarstólar. Allt virtist mér komið til ára sinna en engu að síður voru hvorki stólarnir né borðið slitið eða illa farið. Stíll þeirra og yfirbragð minnti mig á myndir sem ég hafði séð frá stríðsárunum. Ég dró einn fingur eftir borðplötunni og þykkt lag af ryki lagðist á hann. Ég sneri við og gekk aftur fram í forstofu. Mér var kalt og ég lagði hendurnar á ofninn til að ylja mér. Þrátt fyrir hann væri volgur, sem mér þótti skrýtið því fáir sem ég þekkti kynntu upp á sumrin, þá virtist hann ekki hita nægilega í kringum sig. Mér var hrollkalt. Skyndilega heyrði ég eitthvað hljóð koma að ofan. Eins og einhver gengi hægt um og drægi aðra löppina á eftir sér. Í fyrstu var mér hálfvegis létt að heyra að einhver var heima. Ég steig inn á gang en þá hætti hljóðið. Aftur kom þessi þrúgandi þögn. Ég stóð grafkyrr og lagði við hlustir.  Mig dauðlangaði til að kalla upp og athuga hvort einhver væri heima, en einhverra hluta vegna var í mér undarlegur ótti við að rjúfa þögnina. Ég fetaði mig hægt í átt að stiganum og steig í neðsta þrepið. Það brakaði örlítið en mér fannst eins og það bergmálaði um húsið. Ef einhver var heima, þá vissi viðkomandi eflaust af mér núna.

Ég fikraði mig upp stigann. Á efri hæðinni var allt á rúi og stúi. Blöð, fatnaður og hvers kyns rusl lá á víð og dreif um gólfið. Þarna voru tvo svefnherbergi, ég fór inn í annað þeirra. Fyrir miðju þess stóð voldugt, gamalt rúm. Frá því lagði súra lykt. Ég flýtti mér því yfir í hitt herbergið. Það virtist hafa verið herbergi barna, því ég tók eftir nokkrum brotnum leikföngum. Tvö rúm stóðu við hvort sinn vegg og á milli þeirra var skrifborð. Fyrir ofan skrifborðið var stór spegill en hann var brotinn, ég starði á sjálfan mig speglast í hverju broti fyrir sig.

Þá heyrði ég hurð skellast. Ég snerist á hæli og horfði í kringum  mig. Hljóðið hafði komið af neðri hæðinni. Ég læddist fram og  að stiganum. Dyrnar í setustofuna stóðu opnar. Ég mundi ekki hvort ég hafði sjálfur lokað þeim.

- Halló, er einhver þarna, kallaði ég niður.

Ég fikraði mig niður stigann. Mér var ekki svarað. Það var enginn inni í stofunni. Ég teygði mig í hurðarhúninn og lokaði dyrunum. Fyrir utan rigndi sem hellt væri úr fötu. Regnið dundi á þaki hússins og rúðum. Mér varð hugsað til biblíumyndar sem  mér var eitt sinn gefin í sunnudagaskólanum í Seljakirkju. Þar stóð Nói úti á þilfari arkarinnar og horfði út í rigninguna. Ekkert nema regn og myrkur fyrir utan hvíthærðan öldunginn. Ég sneri mér að hinum dyrunum niðri á ganginum og opnaði.

Þar virtist hafa verið einhvers konar skrifstofa eða bókasafn. Andspænis hurðinni stóð fornt viðarskrifpúlt og á því var þykk, svört lokuð bók. Hún var ómerkt utan við gyllta stjörnu á kilinum. Á púltinu stóð einnig kertastjaki og í honum var dökkrautt kerti. Það logaði á því og lak rautt vaxið hægt niður á púltið, sem kertinu blæddi. Ég leit í kringum mig. Hver skyldi hafa kveikt á kertinu? Ætli einhver hafi gleymt að slökkva á því? Fyrir ofan skrifpúltið var stór spegill. Bækur og blöð lágu út um allt gólf. Við einn vegginn stóð bókaskápur. Ég gekk að skápnum. Allt frá því ég lærði að lesa hef ég lesið töluvert og haft áhuga á bókum. Mig fýsti því að vita hvers lags bækur íbúar þessa hljóðláta húss lásu. Flestar bækurnar voru gamlar og sumar hverjar jafnvel farnar að morkna. Ég kannaðist ekki við nöfn þeirra, fæst nafnanna skyldi ég eða gat borið fram. Ein þeirra var bundin í tréspjöld og minnti mig á handritin sem ég hafði séð á Árnasafni þennan sama vetur, þegar ég fór ásamt bekkjarfélögum mínum i heimsókn í handritasafnið. Hún stóð hátt í hillunni og ég þurfti að ná í stól til að ná svo hátt upp. Það stóð einn við hlið skrifpúltsins. Þegar ég ætlaði að stíga upp í hann fannst mér eins og bókin stæði örlítið meira út af hillunni en þegar ég skoðaði hana fyrir skömmu síðan. Hafði bókin færst til af sjálfsdáðum? Gat það staðist?

Ég steig niður af stólnum. Um leið skall hurðin að baki mér aftur. Síðan var eins og lykli væri snúið. Ég hljóp að hurðinni og reif í húninn. Það var búið að læsa mig inni. Á hurðinni var stór spegill, sem huldi gott sem hana alla. Ég sá hvernig skelfing greip andlit mitt og ég öskraði:

- Hleypið mér út!

Ekkert svar. Aðeins þessi þunga þögn og taktfast hljóðið frá regndropunum er þeir skullu á húsinu. Ég barði með krepptum hnefa á hurðina. Ég fann hvernig tár þrýstu sér fram í augnkrókana. Hvað átti ég að gera? Aleinn og læstur inni í drungalegu húsi. Það tók mig nokkra stund að jafna mig. Ég reyndi að róa mig niður og tók aftur í húninn til að ganga úr skugga um að þær væru örugglega læstar. Þá heyrði ég svolítið undarlegt. Eins og eitthvað þungt skylli niður. Eins og eitthvað hefði dottið. En það kom ekki utan frá, heldur innan úr herberginu. Ég leit í kringum mig. Gat verið að bókin hafi fallið niður? Ég gekk að bókaskápnum. Bókin í tréspjöldunum var enn á sínum stað. En hvað var þetta þá? Hvaðan kom þetta hljóð? Ætli einhver önnur bók hafi dottið úr skápnum? Ég sá ekki að slíkt hafi gerst. En hvaða dynkur hafði þetta þá verið? Ég gekk um allt herbergið og skoðaði mig um. Mér var farið að líða verulega illa og mig langaði til að komast út, komast í burtu frá þessu skelfilega húsi. Ég var fastur. Lokaður inni í þessu herbergi. Ég kom ekki auga á neinar breytingar. Ég athugaði bókahillurnar aftur, svo og skrifpúltið. Þykka, svarta bókin lá þar opin og ég klóraði mér í kollinum yfir þessu undarlega hljóði. Ég var viss um að það hafði ekki komið að utan. Ég heyrði það greinilega koma innan úr herberginu. Ég gekk aftur að hurðinni. Í speglinum tók ég því sem mér hafði yfirsést. Þykka, svarta bókin lá opin á borðinu. Ég fann hvernig vöðvarnir í líkama mínum stirðnuðu upp. Ég starði í spegilinn. Gat þetta virkilega verið satt? Hafði bókin ekki örugglega verið lokuð þegar ég kom inn? Sama hversu ég reyndi að sannfæra mig um að svo hefði verið, þá var sem greipt í sinnu mína myndin af svarti kápu bókarinnar á púltinu. Hvernig mátti þetta vera? Hvernig gat bókin hafa opnast? Dyrnar voru læstar og ég var einn inni í herberginu. Ég var einn inni í herberginu. Það var enginn þar nema ég.

Ég gekk hægt að skrifpúltinu. Ég fylgdist grannt með bókinni. Hún stóð opin en ég skildi hvorki upp né niður í því hvað þar stóð. Stafirnir voru undarlegir, ritaðir í rauðu bleki og virtust leka niður síðurnar. Það var mjög sérstök lykt af bókinni. Bróðir minn átti leðurjakka á þessum tíma og minnti fnykurinn af bókinni mig á jakkann. Lyktin kallaði líka fram myndir af því þegar ég sá Svein slátra grís þar fyrr um sumarið. Síðurnar voru gular og þegar ég ætlaði tók öðrum megin í opnuna til að fletta, þá fann ég að bókin virtist titra af lífi. Ég kippti að mér hendinni. Mér fannst eins og bókin hafi brugðist við mér. Hvernig mátti það vera? Ég starði á hana um stund og reyndi að fá einhvern botn í þetta. Þá fannst mér eins og allt hringsnerist í kollinum á mér og mér varð óglatt. Var það lyktin af bókinni sem olli þessu? Ég hafði ekki tekið eftir neinum glugga, kannski var þetta loftleysi. Ég studdi mig við púltið, horfði í kringum mig og reyndi að ná áttum. Skyndilega staldraði ég við. Ég horfði á andlit mitt speglast úr speglinum fyrir ofan púltið í stóra spegilinn á hurðarspjaldinu. Úr spegli í spegil. Aftur og aftur.

Eflaust hefur eitthvað innra með mér kallað til mín. Sá grunur læddist að mér að ekki væri allt með felldu. Spegilmynd mín var ekki eins og hún átti að sér að vera. En hvað var það? Ég skoðaði sjálfan mig í speglinum hátt og lágt. Ég var að því kominn að líta undan þegar ég kom auga á það. Ég hrópaði upp fyrir mig. Einhvers staðar langt innan úr óravíddum spegilsins sá ég hvað það var. Mynd mín speglaðist aftur og aftur. Í áttundu endurspeglun var ekki andlit mitt heldur einhvers annars manns. Sá hafði langt og mjótt andlit, næstum afmyndað. Það var breitt að ofan en dróst saman að neðan. Augun voru ísköld og starandi. Reiðilegt blik þeirra heltók mig. Eyrun voru oddmjó og vísuðu út frá höfðinu. Húðliturinn var fölur og dökkir baugar undir augunum. Ekkert var þó jafn djöfullegt og glottið á andlitinu. Aldrei síðan hef ég séð slíkt bros. Illilegt yfirbragð þess skelfdi mig meira en nokkuð annað.

Ég snerist á hæli og hljóp að hurðinni. Um leið og ég sá hana var andlitið mætt í spegilinn. Ég öskraði og barði og sparkaði í hurðina. Ég reif í hurðarhúninn. Það var ennþá læst. Ég lokaði augum og reyndi að telja sjálfum mér trú um að þetta væri ekki að gerast.

Skyndilega var húninum snúið. Í fyrstu kom yfir mig léttir. Nú yrði mér hleypt út. En síðan barst mér skringilegur fnykur svipaður þeim sem ég fann inni í hlöðu þar um vorið, þar sem hey var farið að súrna. Hver stóð hinu megin við dyrnar? Ég leit snöggt í kringum  mig. Var nokkur staður þarna inn þar sem ég gat falið mig? Því miður virtist svo ekki vera. Þá var lykli snúið í skránni. Var hann að koma inn? Ég reyndi eins og ég gat að finna mér einhvern felustað en allt kom fyrir ekki. Ég dró stólinn að skrifpúltinu og kom mér síðan fyrir undir því. Ég stillti stólnum upp þannig hann stóð á milli mín og dyranna. Þá opnuðust þær. Ég hélt niðri í mér andanum. Ég hafði ekki gott útsýni undan púltinu. Í dyrunum kom ég auga á nokkuð furðulegt. Kolsvartir fætur sem mér sýndust enda í hófum. Ég starði í forundran. Síðan hurfu fæturnir og ég heyrði hvernig gengið var þungum skrefum upp stigann. Ég sparkaði stólnum frá og þaut á fætur. Í einu hendingskasti hljóp ég út úr herberginu. Ég stökk fram í forstofu og út um útidyrnar, án þess að taka skóna mína eða sokkana.

Fyrir utan hafði stytt upp og lygnt, en þess í stað lá þykk þoka yfir öllu. Ég hljóp út og náði varla að stöðva mig áður en ég lenti á rauðum traktor. Ég hrökk við um leið og það var gripið í öxl mína. Ég hljóðaði upp fyrir mig.

- Rólegur, vinur, sagði kunnugleg rödd.

Ég leit við. Fyrir aftan  mig stóð Sveinn og starði með undrunarsvip á mig.

- Það rigndi svo mikið, var það eina sem ég gat sagt.

- En hvers vegna fórstu hingað inn? Hér hefur engin búið í háa herrans tíð.

Ég horfði lengi á Svein og síðan á húsið. Í þokunni fannst mér það stara illilega á mig. Augu mín leituðu upp með veggjum þess og eitt augnablik fannst mér eins og einhver stæði í einum glugganna. Einhver með langt andlit og reiðiblik í augum. Ég sneri mér undan.

Sveinn tók hjólið og lét upp á traktorinn. Síðan hjálpaði hann mér upp. Þegar hann steig upp í bílstjórasætið tók ég eftir stígvélunum sem hann var í. Kolsvört og glansandi. Ég horfði um stund á Svein. Hann brosti og reyndi að létta lund mína með því að slá á létta strengi.

Enn þann dag í dag hef ég ekki farið lengra inn á Snæfellsnes en heim að Svarthömrum. Þau Hugrún og Sveinn eru fyrir löngu hætt að halda bú þar og nýir bændur teknir við af þeim. Engu að síður finnst mér gaman að koma heim að gamla bænum og minnast kvöldanna þegar ég lá undir dúnsæng og hlýddi á sögur bóndans. Aldrei fór ég aftur heim að húsinu. Ég heyrði, að fyrir nokkrum árum tóku bændur sig til í sveitinni og brenndu það. Þeir fóru inn og hirtu úr því það sem var nýtilegt en mér skilst að þar á meðal hafi ekki verið neinar bækur. Þeir sögðu þó að húsið hafi gefið frá sér sérkennilegt hljóð á meðan það brann. Svona eins og það gréti.

Kotið

Ég horfi á fóstra minn, séra Gunnar. Hann er undrandi á svip og kveðst hissa á bón minni. Ég brosi og segi:

- Ég lofaði Láru að fara. Hún tók af mér loforð á dánarbeði sínu. Ekki get ég svikist undan, þó mér sé það óljúft.

- Já, en Grímur. Hvernig dettur þér í hug að fara? Hann vill ekkert með okkur hafa og ef hann er látinn, guði sé lof, þótt fyrr hefði verið.

Ég horfi á prestinn, hann er ekki vanur að tala í þessum tón. Hann forðast að horfa framan í mig.

- Einar er eins langt frá því að vera maður og svín er frá hesti. Hann er einfaldlega ómenni sem var og er, sé hann enn á lífi, lýti á sveitinni.

Mér hafa verið sagðar margar sögur af Einari. Sem barni var mér hótað, ef ég hagaði mér ekki vel og hlýddi myndi hann koma og heimta mig í kotið sitt. Það veit svo sem enginn mikið um hann. Engar sögur hef ég heyrt um foreldra hans eða systkini, hann virðist hvorki eiga bróður né son og því er enginn endir á hans striti. Það er sagt, fyrir löngu hefði hann fellt hug til ungrar konu að nafni Anna en hún ekki endurgoldið ást hans. Eitt kvöld á hann að hafa séð til hennar þar sem hún átti fund við annan mann. Í bræði drap hann þau bæði, drekkti þeim í vatninu og faldi líkin svo vel að þau komu aldrei í leitirnar. Einar þykir skapstyggur og fáskiptinn, er almennt talið að hann eigi samneyti við alls kyns óverur og huldufólk. Jafnvel hann sé hamrammur, sögur hafa verið sagðar af honum þar sem hann flýgur um á haustin í hrafnslíki. Sumir segja hann geti tekið á sig mynd svarts, illvígs hrúts og sjáist oft uppi á fjöllum í föruneyti kinda. Flestir samsveitungar hans óttast Einar og vilja ekkert samneyti við hann hafa. Ég á mynd af Jesú sem ég fékk frá séra Gunnari. Hann stendur upp á fjalli einu með útsýni til allra átta. Við hlið hans er Satan og freistar hans. Djöfullinn snýr baki í myndina og aðeins sést lítill hluti andlits hans, en í huga mér er það ávallt Einar sem stendur þar við hlið Jesú. Er ég sit í messu á sunnudögum og hlýði á prest ræða um áhrif kölska skýtur þessari mynd ávallt upp í huga mér. 

Lára kom hingað á prestsetrið í vetur, en lifði ekki til að sjá sumarið koma. Ég þurfti lengi að sitja með henni þar sem hún fékk að liggja inni í skrifstofu prests og ég las undir prófin mín. Hún fór með margar rímur og kunni aragrúa af sögum. Langar voru stundirnar þar sem ég sat og hlýddi á hana, trassaði lexíur mínar en lærði samt sem áður, þó lærdómurinn væri af öðrum toga en prófað var úr. Hún virtist sjálf njóta þessara stunda, því af og til sá ég hana þerra augun, ég spurði hana hví hún gréti eitt sinn en hún sagði að þetta væru gleðitár. Áður en hún lést tók hún af mér hátíðlegt loforð um ég myndi fara er voraði upp á heiði og líta eftir Einari. Hún var sú eina í sveitinni er nokkuð samband hafði við hann, enginn veit eða skilur af hverju. Hún brosti bara undarlega þegar ég spurði hana að því, sagði aðeins henni liði betur hinum megin ef hún vissi að Einar lægi í vígðri jörð ef hann væri látinn.

Fóstri minn gefur mér leyfi til fararinnar en kveðst ekki vera henni samþykkur, þar sem Einar sé best geymdur einn einhvers staðar þar sem hann verður ekki til ama.  Ég þakka honum fyrir og geng út úr skrifstofunni. Inni í eldhúsi er fóstra mín. Ég segi henni frá ráðagerðum mínum, svipur hennar verður þungur og hún biður mig um að fara ekki.

-Einar er ekkert lamb að leika sér við, Grímur minn. Hann er skelfilegur og ég hef fyrir satt, að hann sé rammgöldróttur. Þú átt ekkert til hans að sækja.

Eftir að hafa fengið nesti hjá fóstru minni legg ég á hestinn minn og held af stað. Fósturforeldrar mínir standa í hlaði og er ég lít við finnst mér kynlegur svipur þeirra, sem sorg hvíli yfir þeim. Það er þungt yfir og slóðinn blautur. Þegar ég er kominn upp á Vatnsskarð gerir hundslappadrífu. Skyggni versnar um helming og mér sýnist í illt eitt stefna. Sem betur fer fylgir ekki nema gola, eftir því sem líður á daginn breytist ofankoman í slyddu og því næst rigningu. Jálkurinn er hundblautur sem og ég. Loks sé ég inn á heiðina.    

Fyrir ofan prestsetrið er heiðarflæmi sem í vestri afmarkast af Mýrdal og Hvammsgljúfrum, að austanverðu af Kerlingardal, þar sem jökulhlaup hafa sorfið í móberg og lokast hann í suður, er algerlega ófær í þá áttina. Inn á milli þeirra er lítið vatn sem heitir Heiðarvatn og ekki er óvitlaust að ætla að þar sé kulnuð eldstöð undir, en vatnið situr í skál milli snarbrattra tinda. Úr því rennur Vatnsáin. Á sumrin er hún fagurblá, sjóbirtingur og lax finna sér verustaði undir steinum og strengjum. Allt um kring rísa brattar en grasi vaxnar hlíðar að tindum sem virðast teygja sig upp í himnafestinguna og ljá umhverfinu dulúðlegan blæ og göldróttan. Áin er álíka álögum bundin. Á heiðinni er þó nokkur byggð, einkum í kringum vatnið, á sumrin safnast oft talsvert af fólki þar, jafnt við störf og leik. Flest standa kotin við Vatnsskarð, svæðið er andstæðum hlaðið, í senn grænar lendur og fýsileg beitarlönd, hins vegar sandauðnir, lífshættuleg jökulá og svartir hamrar. Fyrir utan fisk úr vatninu halda bændur kindur, í hömrunum hafa þeir að auki fugl og á vorin er sigið eftir eggjum. Þegar Katla byrjaði að gjósa fyrr í vetur fluttu íbúarnir á brott og flúðu margir hverjir niður í Mýrdal, - að einum undanskildum: Einari í Vatnskoti, þangað sem förinni er heitið.

Bærinn stendur austast á heiðarflákanum og nyrst í Kerlingardal, því einangrað og oft ófært þangað á veturna og langt fram eftir sumri. Húsakynnin eru ekki beysin, smágerður burstabær sem kominn er til ára sinna ásamt útihúsum, en löndin í kring eru góð og stutt í beitarhaga. Þó ekki sé nema um tveggja tíma reið til næstu bæja er slóðinn þar á milli yfirleitt illa troðinn og erfitt er að koma auga á hann. Núna liggur bleksvört og blaut aska yfir öllu, ég verð að treysta á minnið og fótvissu klársins míns. Allt er hljótt, hingað hafa engir fuglar komið í vor. Veturinn var líka óvenju harður, miklar frosthörkur og enn má sjá snjóskafla í gljúfrum og skorum fjallanna.

Norðarlega á heiðinni standa tveir bæir, hvor um sig taldir til stórbýla. Hinn vestari heitir Stóra-Heiði en sá austari Litla-Heiði. Þar eru bændur vanir að þinga á vorin og skipuleggja aðgang í vatnið, en því ráða mestu húsbændur þessarra tveggja býla. Íbúar þeirra flúðu ofan af heiðinni, líkt og aðrir, er Katla tók að spúa upp eldi og eimyrju, en er voraði fluttu þeir aftur tilbaka. Ég staldra við á Litlu-Heiði. Þar er tekið vel á móti mér, hellt upp á og sykraðar lummur bornar fram. Ég er spurður út í ástæðu farar minnar og segi ég frá sannleikanum samkvæmt. Bóndi fussar, tekur í nefið og kveðst ekki skilja mig, Einar sé háskagripur sem best sé að forðast öll samskipti við.

- Sé hann dauður, þá er það guðslukka og oft hefur fé farið betra, segi ég nú bara. Lengi hefur þessi sauðriðill og morðingi fengið að leika lausum hala þarna í Huldudal, eins og við gárungarnir köllum Kerlingardalinn. Sýslumaður hefði átt að vera búinn að taka Einar höndum fyrir löngu.

Hann hallar sem fram á borðið og hvíslar:

- Veistu, ég sá hann hérna uppi á hæðinni þegar við flúðum gosið. Hann var í hrútslíki og jarmaði digurbarkalega, sem hann væri að hlægja að okkur.

Síðan réttir hann úr sér, ber með krepptum hnefa í borðið og bætir við.

- Fuss, ég væri feginn ef karlhróið væri dauður. Ég hef ekki gleymt því þegar hann eitt haustið lagði net yfir ána þvera. Við fórum nokkrir á fund hans og hann skellihló að okkur, sagði að sér kæmi ekkert við hvort við fengum fisk eða ekki. Nú, við fórum eina nóttina og hirtum netin úr ánni. Það haust var fiskurinn úr vatninu og ánni óætur, ég veðja hægra auganu að fautinn atarna hafi átt þar hlut að máli. Nei, Grímur minn, vertu ekkert að fara þarna inn eftir, sé hann dauður þá er hann dauður og best geymdur þannig. Sé hann enn lifandi...

Hann lætur orðin liggja í loftinu um stund. Við ræðum saman uns mér er ekki lengur til setunnar boðið. Enn á ég eftir talsverða leið, í eðlilegu færi er um tveggja tíma reið að Vatnskoti frá Litlu-Heiði en ég reikna með að vera lengur á leiðinni sökum þess hve slóðin er þung og veður blautt. Ég kveð bónda og legg af stað. Að þremur tímum liðnum kem ég að görðum Vatnskots. Þar sem ég stend uppi á ás einum sé ég heim að kotinu. Húsin eru enn að mestu undir ösku og úr gluggum skín myrkur. Það fer um mig. Er hann lífs eða liðinn? Það rýkur ekki úr strompnum, hvergi er nokkra hreyfingu að sjá. Goluna hefur lægt, allt er kyrrt. Ég held rólega niður að bænum og stíg af baki þegar ég er kominn heim að dyrum. Ég banka, en fæ ekkert svar. Ég geng að baðstofuglugganum og guða. Skyndilega ýfir hvass vindur hár mitt og ég heyri hvíslað:

 

                Ná í skaltu náinn mann,

               niður í holu verður hann,

               fyrr en bregður birtu degi,

               - birtu á sjötta degi,

               svo sækendur ei deyi.

 

Ég kippist við og lít aftur fyrir mig. Þar er enginn, ég er einn. Ég finn hvernig hjartað tekur að slá hraðar. Jafn snögglega og hvessti gengur vindur niður. Ég fer aftur fram fyrir og tek í dyrnar. Þær eru læstar, en ég brýt mér leið inn. Á móti mér tekur hræðilegur fnykur, súr rotnunarstækja sem minnir einna helst á sýrutunnur fóstru minnar að vori. Ég bregð hálsklúti fyrir vit mín og held inn þröngan og dimman gang. Eitthvað undarlegt innra með mér bærist. Ég veit ekki hvað það er, en mér líður sem ég viti hvar ég geti fundið Einar. Eitthvað kallar á mig. Ég hristi höfuðið og tel mér trú um að Lára hljóti að hafa sagt mér sögu einhvern tímann frá kotinu, þess vegna kannast ég við mig. Dyrnar inn í baðstofu standa opnar í hálfa gátt, ég rek höfuðið inn fyrir. Einar liggur í fleti sínu. Hendur hans liggja meðfram síðum, annar fótur hans snýr upp í rót, hinn liggur ofan á fjalamót. Húð hans er skorpin og gráleit, húðin um augun farin að rotna en ráð þeirra stingandi og kalt. Þau stara grimmilega upp á við. Í barnaskap mínum ýti ég við líkinu, um leið lætur það frá sér undarlega stunu. Ég hrópa upp fyrir mig. Allar sögurnar af honum koma upp í hugann og ég þýt út. Stekk á bak og hvet klárinn til að hverfa á braut. Ég lít hvorki til hægri né vinstri og þori ekki fyrir mitt litla líf að líta aftur. Af og til finnst mér eins og ég heyri hófatök að baki mér.

Ég næ heim rétt eftir miðnætti, hafði þá riðið í myrkri, ég treysti á ratvísi og skyggni míns fjórfætta ferðafélaga síðasta spölinn. Ég held rakleiðis til fóstra míns og vek hann. Eftir að mér hefur verið fært kaffi og styrkjandi með því tjái ég honum hvers kyns er. Þó honum þyki ekki vænt um að vera rifinn á fætur seint um nótt hlær hann og hendir glensi að kveifarskap mín. Ég hunskast skömmustulegur inn til mín og bölva mér fyrir að vera svo blauður. Þar hendi ég mér í bælið og er fyrr en varir sofnaður. Svefn minn er þó með engu móti friðsæll eða sú hvíld sem til er ætlast. Mér finnst sem Einar hafi fylgt mér og sitji við skrifpúlt mitt með lymskufullt glott á vör.

Þegar ég vakna er veður með skaplegra móti, hvasst en þurrt. Ég er fljótlega kallaður inn á skrifstofu séra Gunnars. Hann hafði farið á fætur árla morguns og skipulagt aðra ferð upp að Vatnskoti, það þarf að sækja líkið og finna því stað í kirkjugarði. Mér er ætlað að fara við þriðja mann með líkkistu og sækja líkið. Ég reyni að malda í móinn en til einskis. Upp úr hádegi erum við ferðbúnir og ríðum af stað með vindinn í bakið. Föruneytið samanstendur af Hannesi Jónssyni, vinnumanni Gunnars, skyggn og næmur á hið hulda, góður maður og traustur, klæddur í gráleitan ferðakufl; Karli Sigurðssyni, djákna, mjög guðhræddum manni sem er almennt vel liðinn, ljóst hár hans er tekið að þynnast á kollinum; Vésteini Vésteinssyni, trésmiði og römmum að afli, eru fáir jafnokar hans að styrk hér í sveitinni, hann er jafnlyndur og skapgóður, honum er ætlað að loka kotinu; ásamt mér, sem enn engar sögur fara af þær að ég þekki. Við Hannes ríðum en hinir sitja á vagni og á honum stendur nýleg kista.

Eftir því sem nær dregur kotinu fer Hannes að ókyrrast. Hann lítur flóttalega til beggja hliða og horfir títt til fjalla. Mér er ekki um sel, þar sem að ég hef ekki þekkt Hannes af öðru en góðu. Þegar við eigum skammt eftir að görðum er hann orðinn mjög hvumpinn og ég spyr hann hvað valdi.

- Ég veit það ekki, en mér finnst eins og við séum ekki velkomnir. Ég heyri sífellt einhvern hlaupa fyrir aftan okkur. Ég er viss um að Einar fylgist með okkur. Ég heyri í honum, ég finn fyrir honum.

Við hinir lítum hver á annan. Augnaráð Hannesar er villt og mér sýnist hann vera ákaflega skelfdur. Ég hef séð hann tvisvar fara með Faðir vorið í laumi og satt best að segja er mér sjálfum ekki um sel. Getur verið að Einar sé genginn aftur? Að hann elti okkur eins og illskeyttur rakki, bíði færis að gera út um okkur? Ég lít á þá Véstein og Karl, ég þykist geta ráðið það úr svip þeirra að þeim er jafn brugðið og mér.

- Ekki dugir að sá gamli liggi þarna og rotni í kotinu. Hann skal ekki fá að ganga aftur og valda skelfingu hér um sveitir, segir Karl. Eftir stutta stund höldum við áfram, en Hannes er viðþolslaus. Þegar við höfum náð að görðum segir hann:

- Ég fer ekki lengra, ég get það e...

Skyndilega þagnar hann. Hann verður náfölur og lítur við.

- Guð minn, hvíslar hann.

Mér finnst hjartað síga niður í maga, ég sé það á honum að eitthvað er þarna úti, þó að ég komi ekki auga á það. Hannes snýr sér aftur að okkur og segir við Karl:

- Farið með Faðir vorið og signið ykkur áður en þið gangið inn í bæinn. Annars er útséð um ykkur!

Við svörum þessu engu, þegjum og forðumst að horfa hver á annan. Í þrúgandi þögn er haldið áfram en Hannes bíður þar sem hann er. Hann tvístígur og horfir á eftir okkur en lítur síðan snögglega aftur fyrir sig. Skyndilega beygir hann sig, sem eitthvað flygi að honum en ég kem ekki auga á neitt.

Bærinn stendur niður á túnflekanum milli ána tveggja. Fyrir austan hamast jökuláin, mórauð og þáamikil. Við gerum eins og Hannes bað okkur, Karl leiðir okkur í bæn og við snertum enni, brjóst og axlir, allt eftir kúnstarinnar reglum. Við göngum inn, Vésteinn þarf að ganga hokinn, fnykurinn hefur aukist að mér finnst og þarf Karl að snúa aftur út til að kasta upp. Við Vésteinn finnum Einar þar sem ég skildi við hann síðast, í fleti sínu. Hendur liggja meðfram síðum, annar fótur hans snýr upp í rót, hinn liggur ofan á fjalamót. Saman berum við hann út en það gengur erfiðlega sökum þess hve stirðnað líkið er. En að lokum komum við því ofan í kistu og neglir Vésteinn lokið fast á. Á meðan fer Karl með stutta bæn, hann heldur á þvældri biblíu í hægri hönd.

Ljósaskiptin líða hjá án þess við tökum eftir þeim, þungt er yfir og hráslagalegt. Hann hefur snúið sér og blæs að norðvestan, allhvass og kaldur, nær inn að beini svo mér finnst sem hægi á hugsun minni er fyrsta hviðan stendur í fangið. Við lyftum kistunni samtaka á vagninn og aðstoðum Véstein að negla aftur hurðina á bænum. Þegar því er lokið leggjum við aftur af stað, við höfum fram til þessa unnið verk okkar í hljóði en þegar Einar er kominn í kistuna er sem þungu fargi af okkur létt. Við höldum upp á leitið og sjáum hvar Hannes stendur við garðinn. Við veifum til hans. Þegar nær dregur tökum við eftir að hann er mjög órólegur, stikar fram og aftur, nagar neglurnar og hár hans er úfið. Hann lítur óttasleginn á kistuna og segir:

- Nú ríðum við sem harðast heim og komum kistunni fyrir í kirkju. Gerðuð þið eins og ég bað ykkur um, spyr hann. Við jánkum. Hann sest á bak og við höldum áfram en þegar bærinn er við það að hverfa sný ég mér við og lít aftur.

Mér sýnist ég sjá hreyfingu við útihúsin. Ég stoppa klárinn og rýni. Varla getur þetta verið kind? Við höfum hvergi séð til þeirra á ferð okkar og varla var þetta fugl. Hvað getur þetta hafa verið? Ég stari um stund en það er of dimmt til að ég fái séð vel niður að bænum. Kannski þetta hafi verið sjóntruflanir eða einhvers konar tálsýnir.

Ég sný mér aftur að samferðamönnum mínum, þeir eru komnir talsvert á undan mér og þarf ég að hleypa hestinum til að ná þeim. Hannes ríður á undan og muldrar í sífellu eitthvað við sjálfan sig. Vésteinn og Karl líta áhyggjufullir á mig, ég greini það í svip þeirra að þeim líður ekki jafn vel eftir að Hannes bættist á ný í hópinn. Ég þrái að vera kominn aftur heim á prestssetrið, upp í rúm í stað þess að vera hér upp á miðri heiði, með norðvestan hvassviðrið beint í fangið með tilheyrandi öskufjúki. Til að bæta gráu ofan á svart virðist Hannes ekki með sjálfum sér. Hann snýr sér við, andlit hans er afmyndað. Í senn glottir hann illilega og starir á okkur, í augum hans brjálæði:

- Djöfull eruð þið að gera, hvergi skal ég úr kotinu!

Síðan skellur á okkur svo sterk vindhviða að kistuna tekur af vagninum og skellur í jörðinni. Hún gengur til við höggið. Þegar hviðan er liðin hjá stígur Vésteinn niður af vagninum og ég af baki. Karl fer hins vegar til Hannesar, sem féll af hestinum og heldur um höfuð sér. Ég geng fram fyrir kistuna og tek eftir að lokið hefur losnað af henni. Vésteinn starir orðlaus ofan í hana. Hún er tóm!

Við Vésteinn lítum hvor á annan.

- Hvað er eiginlega að gerast, spyr ég.

Vésteinn svarar engu, lyftir kistunni aftur á vagninn og sest aftur upp. Síðan snýr hann sér að mér og segir hægt:

- Alveg er ég viss um karlfjandinn er aftur kominn heim í kot. Hann ætlar að verða okkur erfiður ljár í þúfu, skrattinn atarna. Komdu, Grímur, við snúum aftur í Vatnskot.

- Hvað með þá Hannes og Karl?

Vésteinn lítur til þeirra. Karl heldur niðri Hannesi sem berst um af öllu afli. Ég stekk yfir til þeirra.

- Hann er inni í mér, ég finn það, hann er inni í mér, æpir Hannes. Karl lítur á mig ráðþrota. Vésteinn kemur nú aðvífandi og hrindir Karli ofan af Hannesi. Svo tekur hann báðum höndum um hálsmál Hannesar og hrópar til hans:

- Hafðu stjórn á sjálfum þér!

Innan tíðar er Hannes orðinn rólegri en þverneitar að fara aftur inn að kotinu.

- Hann er genginn aftur og er öflugri en nokkru sinni fyrr.

Vésteinn bandar Hannesi frá sér og skipar Karli að taka reiðhestana, þeir skuli ríða heim að Litlu-Heiði og bíða okkar þar. Síðan setjumst við Vésteinn á vagninn og leggjum aftur af stað niður að kotinu, þar sem það liggur á bökkum ánna tveggja. Ég lít ósjálfrátt í kringum mig og athuga hvort ég komi nokkurs staðar auga á hrút eða hrafn. Hvergi er nokkuð kvikt að sjá. Vindurinn syngur og ýfir upp ösku sem fýkur lágfleyg yfir jörðinni, bit hans er kalt og nær inn að beini. Þrátt fyrir að vera komið fram í júní eru ummerki vetrarins ekki með öllu horfin og enn kalt í veðri. Að klukkustund liðinni sjáum við niður ásinn að kotinu. Dráttarklárinn lætur ófriðlega og þrjóskast við að halda niður leitið. Eftir örlítið hark nær Vésteinn loks að róa hann. Við höldum áfram í kæfandi myrkri.

Skyndilega er jarmað undarlega digrum rómi. Við horfum fram fyrir okkur og ég tek eftir stórum, ferhyrndum hrút. Hann starir undalega á okkur, ég hnippi í Véstein. Hann segir ekki neitt, heldur lætur smella í svipu fyrir ofan hestinn. Ég lít á Véstein, svipur hans er harður og einbeittur. Hrúturinn stígur úr slóðanum og við höldum hjá. Við sjáum heim að bænum núna. Gluggarnir eru eyðilegir, svartir og tómir, af þeim virðist stafa eitthvað illt. Við stígum af vagninum og Vésteinn tekur fram verkfæri sín. Hann sprengir frá spýturnar sem hann hafði neglt fyrir fyrr í kvöld. Í hljóði förum við með Faðir vorið, signum okkur og göngum inn fyrir. Á móti okkur tók enn sami sterki óþefurinn, nályktin var orðin svo yfirgnæfandi að mér vöknar um augu. Við göngum rösklega til verks og finnum Einar sem fyrr í fleti sínu. Hendur liggja meðfram síðum, annar fótur hans snýr upp í rót, hinn liggur ofan á fjalamót. Ég lít á Véstein og ég sé óttablik í augum hans. Hann tekur á sig rögg og þrífur í líkið, bendir mér á að gera slíkt hið sama. Enn berum við það út í kistu og Vésteinn neglir lokið á, setur tvöfalt fleiri nagla í þetta skipti. Þegar við erum búnir að ganga frá kistunni sný ég mér að Vésteini og segi:

- Hvað...

- Suss, segir hann höstugur, - hér er eitthvað á sveimi sem erfitt er að koma auga á. Ég veit að þú finnur það jafnvel og ég. Eitthvað óguðlegt. Látum vera að raska hér fleiru en nauðsyn krefur.

Ég kinka kolli og stíg upp á vagninn. Vésteinn fylgir á eftir. Vindurinn stendur okkur nú í fangið og er sem fyrr, að norðvestan. Þegar við nálgumst leitið sé ég hvar hrúturinn stendur og fylgist með okkur. Ég tek andköf og mér líður sem ískaldur rýtingur sé dreginn um háls mér. Það er ekki lengur jafn dimmt, þar sem röðullinn rís bakvið fjöllin, langt í burtu. Þegar við eigum eftir um hálftíma leið að Litlu-Heiði bendir Vésteinn til suðurs.

- Taktu eftir skýinu þarna, segir hann og bendir á ský eitt suðaustan við okkur. Það er talsvert lægra á himni en önnur, auk þess mun dekkra og það hellirignir úr því.

- Hvað með það, spyr ég.

- Þetta er hornriða.

Ég horfi drykklanga stund aftur fyrir okkur og sé að þetta er rétt. Skýið siglir á móti vindi og stefnir á okkur. Ég er fljótur að finna út að innan nokkurra mínútna muni það ná okkur og ausa yfir okkur regni. Vésteinn hvetur jálkinn áfram. Ég sé hvernig regnveggurinn færist nær. Á vagninum byrjar kistan að nötra og hristast. Við hrökkvum við. Í sömu mund skellur regnið á okkur og kistan tekur að ólmast á vagninum, sem einhver lifandi væri inn í henni.

- Hverslags skelmisskapur er þetta eiginlega, hrópa ég.

Vésteinn segir ekki neitt, tekur í taumana og sprettir úr spori. Hann ekur eins hratt og hann má.

- Sama hvað gerist, Grímur, ekki líta aftur fyrir þig. Sama hvað gerist, segi ég, segir Vésteinn skipandi röddu. Ég lýk aftur augum. Regnið bylur á vagninum og öskunni í kring. Kistan hamast á vagninum. Ég heyri einhvern hvísla dimmri og fráhrindandi röddu fyrir aftan mig:

 

               Ég held ei út úr Huldudal,

               himna fýsir lítt í sal.

               Kraftljóð mun ég kyrja slík,

               keyra munuð önnur lík,

               -keyra heim önnur lík. 

 

Í sömu mund hrynur dráttarklárinn niður og er örendur. Við þurfum að stökkva af vagninum til að lenda ekki undir honum og er það aðeins fyrir snarræði Vésteins að mér tekst það. Skömmu síðar styttir upp. Tennurnar glamra í munni mér en mér er ekki kalt. Ég lít á Véstein, hann er fölur sem nár. Hann gengur að kistunni og spennir upp lokið. Hún er tóm!

Við ákveðum að halda heim að Litlu-Heiði. Hvorugur okkar hefur sofið í sólarhring og aðeins lítið eitt borðað. Heimamenn eru sofandi þegar okkur ber að garði, en við fáum bæli. Mér gengur þó bölvanlega að sofna. Í mér er hrollur sem illa gengur að losna við. Röddin dimma sækir að mér. Var þetta Einar gengin aftur? Var þetta kannski ímyndun mín? Í þessum hugleiðingum festi ég loks blund.

Ég vakna í aftanskæru. Mér er færður málsverður og verð ég var við að Vésteinn er einnig kominn á lappir. Ég kalla til hans og hann sest hjá mér. Hann segir mér að hann hafi sent Karl eftir fóstra mínum, séra Gunnari. Honum þótti ekki á annað hættandi en að láta sækja prestinn. Séra Gunnar er kominn til ára sinna, hár hans farið að grána, ekki þykir hann jafn skjótur til svars og á árum áður. Hins vegar fer það orð af honum að vera kraftaskáld, þegar ég var yngri var mér oft og iðulega sögð sagan af því þegar hann kvað niður draug einn mikinn og ljótan í kirkju norður í landi. Hann mun hafa komið kvöld eitt og beðist gistingar en hvergi var rúm fyrir hann nema í kirkjunni. Heimamenn voru ekki á því að lofa honum næturstað í henni, því svo miklir reimleikar voru þar að enginn mátti inn stíga eftir sólsetur. Séra Gunnar sagðist þó ekki vera hræddur við drauga, enda gengi hann á Guðs vegum. Þegar hann var að sofna rís draugur upp úr gólfinu og var hann heldur ófrýnilegri en heimamenn höfðu sagt til um. Kveðast þeir á alla nóttina, gætir Gunnar þess að eiga síðustu vísuna og fékk afturgangan ekki tækifæri til að svara. Gunnar vissi sem var að ef hann hefði ekki átt síðasta orðið hefði hann orðið ær. Hvarf þá draugurinn og varð ekki vart við hann framar.

Hannes er hins vegar rúmfastur, neitar staðfastlega að fara á fætur og óttast bóndi að hann hafi tapað vitinu. Telur Vésteinn að ekki sé langt að bíða þar til Karl og prestur komi. Ég fer á fætur og klæði mig. Þegar ég geng út á hlað eru Karl og séra Gunnar að stíga af baki. Þeir eru báðir í fullum skrúða, við Vésteinn enn í þeim fötum sem við lögðum af stað í og broddmumpur í andliti. Séra Gunnar skipar að við skulum ferðbúast hið snarasta, sem við gerum. Heimamenn hafa farið fyrr í dag og sótt vagninn okkar, hesturinn var dysjaður skammt frá. Veður er með stilltara móti, gjóla og brok norðanmegin í dalnum.

Innan tíðar erum við ferðbúnir. Við litum við inni hjá Hannesi. Hann gleðst þegar hann sér prest og biður hann um að biðja með sér, sem hann gerir. Síðan höldum við af stað. Hvergi nemum við fuglasöng eða jarm kinda á leiðinni. Allt er hljótt.

Þegar við sjáum að leitinu stoppar séra Gunnar og fer með stutta bæn. Spennum við allir greipar. Er við komum niður ásinn sé ég hvar hrúturinn stendur í slóðanum. Prestur biður okkur hvergi að hika og fylgja sínu fordæmi. Ríður hann áfram og hvetur klárinn til að hraða för. Þegar séra Gunnar á aðeins örfáa metra eftir að hrútnum hverfur hann. Ég gapi í forundran, aldrei hef ég orðið vitni að slíku.

Við Vésteinn stigum niður af vagninum. Um leið heyri ég hvernig það er eins og kotið dragi inn andann. Áður en nokkur okkar fái eitthvað sagt drynur yfir okkur. Jörðin skelfur svo undir tekur í fjöllunum. Úr kotinu hljómar rödd, eins og þruma gangi um himinhvolfin:

 

               Saur sinn étur,

               syndir getur,

               guma ergi gjörla metur,

               Gunnar og hann Símon Pétur,

               Gunnar og hann Símon Pétur.

 

Aukast nú firðhræringarnar til muna. Hestarnir fælast allir og stökkva á brott. Ég fæ ekki haldið jafnvægi og fell fram fyrir mig. Séra Gunnar virðist með öllu óhræddur. Hann hefur biblíu á loft, kveður hina heilögu þrenningu til liðs við sig og mælir:

              

               Lít í kross minn, forni fjandi,

               fnyk þinn slæma merki.

               Þig ég særi og þagga, andi

               frá þínu illa verki.

 

Skelfur jörð nú svo það tekur undir í fjöllunum. Stór björg falla niður hlíðarnar. Enn er kveðið innan úr kotinu:

 

               Hvergi mun ég hverfa frá,

               hauginn vel ég sjálfur mér.

               Dvelja munu dála þá,

               dauðir allir endið hér,

               dauðir allir endið hér.

 

Sé ég hvar jökuláin tekur stefnu á okkur. Hún berst mórauð áfram niður sandana og inn að kotinu. Við lítum skelkaðir á séra Gunnar. Hann sýnir hvergi á sér nokkurt fararsnið. Hann hefur nú róðukross á loft. Hann leggur krossinn á dyrastafinn og kveður:

 

               Hvar er ég kotið kanna,

               kar finn af lömbum manna.

               Far, höldi, til himnaranna,

               þar hún býður þín Anna.

 

Banka hér á bússins dyr,

               býð mér sjálfum inn fyrir.

               Skipa ég þér: Slot nú styr,

               slíks er hvergi fær meðbyr.

 

Í sömu mund skellur þruma yfir og eldingu slær niður í tind skammt frá. Jökuláin hverfur í sitt gamla far og loftið fyllist rósaangan. Jörðin er á nýjan leik kyrr og drunurnar hverfa. Við lítum hver á annan en séra Gunnar kippir sér ekkert upp við þetta og gengur inn fyrir. Við finnum Einar sem fyrr, hendur liggja meðfram síðum, annar fótur hans snýr upp í rót, hinn liggur ofan á fjalamót, nema í þetta skipti snúa fætur að höfðagafli. Við lyftum upp líkinu, um leið dettur þvældur snepill úr krepptum hnefa þess. Ég tek hann upp og sting í vasann án þess að skoða hann nokkuð nánar.  Við berum líkið út og komum fyrir í kistunni. Séra Gunnar blessaði kistunna og leggur róðukrossinn á lokið.

Um leið byrjaði kistan að hamast á vagninum. Vésteinn stökk upp og settist ofan á hana, þannig að hún varð stilltari. Prestur bendir Karli á að fylgja sínu fordæmi og hefja þeir nú sálmasöng. Við það dregur úr hamagangi kistunnar. Ég hleyp eftir hestunum og smala þeim saman. Eftir skamma stund erum við lagðir af stað heim og að baki okkur rís röðull og baðar fjöllin bleikum bjarma. Á Litlu-Heiði er okkur tjáð að Hannes hafi tekið eigið líf þar um nóttina. Fóstri minn fær inni fyrir hann þar til hægt verði að sækja hann, þar sem óhugsandi er að flytja hann án líkkistu.

Þegar við komum heim tek ég snepilinn upp úr vasanum og skoða hann. Þetta er þvæld og gömul ljósmynd af konu og ungbarni. Ég kenni konuna. Ég lít aftan á myndina. Ég frýs, hjarta mitt hættir að slá og hárin á höfði mér rísa.

Aftan á myndinni stendur: Anna og Grímur.

 

Heimkoma

Þessa sögu skrifaði ég fyrir hátt í 8 árum síðan. Fyrsta hrollvekjan sem ég skrifaði. Ákvað að láta hana bara flakka. Hef ekki prófarkarlesið hana í langan tíma, þannig það hljóta að vera milljón villur. Allavega...

Heimkoma

    

I

 

     
      Ég er loksins kominn aftur. Héðan fór ég í flýti fyrir sjö árum, ætlaði aldrei að snúa aftur. En neyðin rekur mig heim.

Farið er að rökkva er ég geng vestur Skuggadal. Tveir hrafnar hafa fylgt mér ofan af heiði og nú standa þeir ofan á stóru, gráu bjargi. Það hefur fallið úr fjallinu fyrir ofan og út í ána sem lekur bleksvört áfram í húmi þessa deyjandi dags. Neðar í dalnum stendur þorpið mitt, þangað sem hugur minn hefur leitað undanfarnar vikur. Ég veit ekki hvað það er en mér finnst eins og eitthvað djúpt inni í mér hafi hrópað til mín, skipað mér að snúa aftur. Í fyrstu hlustaði ég ekki á þessa rödd en þegar mér varð ljóst að mér væri ekki vært lengur í borginni, hlýddi ég loks og lagði af stað. Þrátt fyrir að sjö ár séu liðin, er ég ekki með mikið meira í bakpoka mínum heldur en þegar ég lagði af stað. Ég man vel hvernig viðraði þegar ég fór; sú mynd er greypt í sinnu mína; frekar þungbúið og skýjabakkarnir náðu niður fyrir tinda Gálgans. Ég man mér fannst samt eins og sólin skini og framundan væri leiðin björt og greiðfær. Ég leit aldrei aftur þá. Nú horfi ég sífellt um öxl.

Ég geng áfram í kyrrð, endalausri kyrrð sem liggur yfir öllu. Það er eins og náttúran hafi sameinast í því að taka á móti mér í þögn. Hvorki bærir vind né heyrist í jaðrakana, ekkert nema undarleg hljóðleysa, heimurinn heldur í sér andanum. Ósjálfrátt lít ég í kringum mig, mér finnst eins og skuggarnir dýpki, sogi mig til sín en ég reyni að hrista þessa tilfinningu af mér. Ég var myrkfælið barn og hvernig sem á því stendur fannst mér alltaf verst að vaka á haustin. Þegar dagarnir eru bjartir og fagrir, er nóttin þeim mun myrkari. Annar hrafnanna krunkar og tekur á flug, hinn fylgir fljótlega á eftir. Ég held áfram stíginn upp síðustu hæðina, þar sem Kvöldstjarnan tifar inn á milli gisinna birkitrjáa. Ég blæs í lófana, ég týndi vettlingunum mínum uppi á heiði.

Þegar ég er kominn upp blasir við mér þorpið, þar sem það breiðir úr sér við ósa árinnar. Undir ábreiðu vetrarins sefur það með öllum sínum turnspírum og reykháfum, mænuásum og ryðguðum vindhönum. Endalausar flækjur kræklóttra og brattra gatna liðast í gegnum þorpið, um bryggjur og smábrýr,  og hina stanslausu óreiðu nýlenduhúsa sem snúa hingað og þangað eins og í kubbaleik hjá barni. Hæst rís kirkjukrýndur miðtindur, þar sem tíminn þorir ekki að líða. Tírur í litlum gluggum lýsa út í nóttina og sameinast þar Orion og öðrum stjörnum kvöldsins. Dimmur stendur ævaforn kirkjugarður einmanalegur í húminu. Yfir hrímklæddum húsgöflum og bröttum þökum svífur andi liðinna ára á gráum vængjum. Og kolsvört áin rennur undir rotnandi bryggjur.

Þar sem stígurinn rís hæst er önnur hærri hæð, gróðursnauð og veðurbarin. Hrafnarnir setjast á sinn steininn hvor. Fimm rísa þeir upp úr snjónum, eins og fingurgómar risavaxins líks, teygja sig upp í dökkan himininn. Mér var sögð sú saga fyrir mörgum árum, að hér hefðu fimm menn verið hengdir fyrir galdra og væru þeir hver undir sínum steini grafnir. Ég stari lengi þangað og velti fyrir mér þessari sögu, ég tek eftir að annar hrafnanna er eineygður. Síðan held ég áfram, niður hæðina og hverf inn í þetta aldagamla þorp. Allt er dauðahljótt.

Fyrir alla glugga hafa verið dregin þykk gluggatjöld, en á milli þeirra finnur flöktandi ljós kerta og olíulampa sér leið. Ég held áfram meðfram hlöðnum steinveggjum, þar sem dökkir skuggar rísa og hníga. Meðfram húsum þar sem litskrúðug skilti búða og handverksmanna hanga og ég ímynda mér að það braki í þeim þegar hann blæs innan úr dal. Meðfram kirkjunni þar sem ufsagrýlur stara illúðugar niður og í björtu tunglsljósinu stirnir á járndyrahamra sem einna helst líkjast höfðum djöfla og púka. Ég hef séð þetta þorp ótal sinnum, hvort heldur sem er í minningum mínum eða draumum.

Þegar ég loks stend fyrir framan húsið þar sem ég fæddist, þar sem forfeður mínir hafa búið svo áratugum skiptir, staldra ég við og virði það fyrir mér. Tvílyft timburhús, einu sinni var það hvítt en sá litur er horfinn, flagnaður af. Nú er það grátt og kalt, út um glugganna leitar myrkur, sem hefur legið þar fyrir í sjö ár. Ég finn hvernig ótti læðist inn í hugskot mín og ég svitna í lófunum. Ég lít aftur fyrir mig, til kirkjunnar og tek eftir hvernig skuggi turnkrossins fellur yfir mig. Ég herði mig upp, opna hurðina og geng inn.

  

II

 

Nokkrum dögum síðar er ég búinn að koma húsinu í ágætt horf, en það tók sinn tíma því hingað hefur enginn stigið fæti eftir að ég fór. Ég dró frá öllum gluggum og þurrkaði þykkt lag af ryki af húsgögnunum. Rúmdýnur lét ég út fyrir og viðraði, allar gólfmottur líka og sló úr þeim. Þrátt fyrir að heimkoma mín sé eflaust rædd í þorpinu, hefur enginn komið til að heilsa mér eða nokkur maður kastað á mig kveðju á strætum úti. Ég tek það ekki nærri mér, við þessu mátti ég búast eftir allt sem gekk á. Varla get ég ætlast til þess að fólk leggi fortíðina til hliðar, gleymi henni og grafi. En mig vantar vinnu, því fé mitt er á þrotum.

Ég stend við útidyrnar og horfi út. Þungar snjóflyksur falla hægt til jarðar, grýlukerti hanga úr nefjum ufsagrýlnanna og steinþursanna sem standa á varðbergi við þakskegg kirkjunnar. Enginn snjór hefur safnast á bratt þak hennar. En upp á dökka veggi hennar miðja ná skaflar og hefur meðhjálparinn eflaust þurft að moka frá tvöföldu kirkjudyrunum. Ég læt á mig svartan hatt, klæði mig í þykkan ullarfrakka og legg af stað.

Ég finn það er einhver spenna í mér, enda langt síðan ég fór til messu. Ég reyni að leiða hjá mér upplit þeirra sem ég mæti á leiðinni, eflaust ekki margir sem bjuggust við því að sjá mig á leið til kirkju. Í kringum hana er svart járngrindverk, sem minnir einna helst á að hér hafi mörg hundruð spjótum verið stungið niður. Grindverkið er komið til ára sinna og farið að láta á sjá. Einstaka stöng vantar, aðrar eru bognar og jafnvel brotnar. Efst á kirkjunni trónir svo róðukross, en þangað hvarfla augu mín ekki.

Inni er kalt, enda efast ég um það sé haft fyrir því að hita upp á nóttunni. Styttur af dýrlingum sem ég kann ekki að nefna standa hvor sínu megin við bogadregnar dyrnar. Báðar eru þær hvítar. Ég tek af mér hattinn og renni fingrum í gegnum ljóst hárið. Ég geng inn og finn mér sæti á bekk aftarlega. Talsvert er komið af fólki, það situr prúðbúið og býður þess að messan hefjist. Á bekknum þar sem ég sest sitja tvær eldri konur, er þær sjá mig standa þær á fætur og færa sig um set. Þær finna laus sæti framar í kirkjunni. Ég horfi á eftir þeim en síðan leita augun upp að altarinu. Tveir gylltir kertastjakar standa hvor sínu megin á fjólubláum dúk. Fyrir ofan altarið er forn viðarkross. Ég blygðast mín og lít undan.

Þegar guðsþjónustunni lýkur bíð ég á meðan þorpsbúar ganga út. Ég horfi fram að altari en lít hvorki til þeirra sem ganga framhjá mér né þeirra sem framar standa í kirkjunni. Þegar fylkingin er að mestu komin út stend ég upp. Fyrir framan mig stendur ung, þéttholda kona. Ég brosi til hennar en hún lætur eins og hún hafi ekki tekið eftir mér. Ég held á hattinum og finn ég er farinn að svitna í lófunum. Röðin mjakast áfram út um dyrnar en þar stendur hempuklæddur prestur og kveður kirkjugesti með handabandi. Ég er síðastur en þegar kemur að mér, sé ég strax á undrunarsvipnum á honum að hann kennir mig. Ég rétti fram höndina, brosi út í annað og horfi niður fyrir mig. Ég þori varla að líta framan í hann.

-Komdu sæll, séra Jóhannes.

-Ja, hérna megin. Detti mér allar dauðar lýs úr höfði. Á dauða mínum átti ég von, en ekki þér, Janus.

-Nú?

-Ég hélt að þú værir farinn, - farinn fyrir fullt og allt.

-Allt er breytingum háð.

Við horfumst í augu eitt augnablik. Þögn á milli okkar. Ég tek aftur í hönd hans.

-Jæja, það er gott að hitta þig aftur, séra minn. Vertu sæll.

-Sömuleiðis. Ef að þig vanhagar um eitthvað, þá veistu hvar mig er að finna. Vertu sæll og Guð veri með þér.

     

III

 

Ég er loksins kominn með vinnu. Ég gekk á milli handverksmanna og bauð fram krafta mína en flestir vísuðu mér á dyr, vildu ekkert með mig hafa. Að lokum fór ég á fund séra Jóhannesar, hann bauð mér vinnu í kirkjugarðinum í félagi við tvo menn og; þrátt fyrir að ég sé nú ekkert hrifinn af henni; þá er þetta vinna og mig vantar sárlega aurana. Tök vetrarins á þorpinu herðast og mér er farið að vera allkalt á næturnar, enda er lítið sem ég hef að henda í eldinn, nema kannski gömul föt. Ég klæði mig í tvennar buxur og þrjár peysur, fingravettlinga, rauða prjónahúfu og legg af stað. Ég gríp með mér tvær skóflur, því séra Jóhannes sagði ég þyrfti að koma með eigin verkfæri.

Grindverk kirkjugarðsins er með sama sniði og það sem er í kringum kirkjuna. Ég geng framhjá henni, fyrir hornið inn að kirkjugarðshliðinu. Það er úr sama svarta járni og grindverkið en hvoru megin standa hlaðnir stöplar. Ég opna og geng inn í garðinn. Það brakar í snjónum undir fótum mér, það fer hrollur um mig því mér finnst eins og ég gangi á þúsund beinagrindum. Upp úr fönninni standa steinkrossar og örfá ævaforn grafhýsi, undan ágengni vinda og veðurs hafa nöfnin á merkiplötum þeirra máðst af og enginn man lengur líkamsleifar hverra þau hýsa. Það hefur löngum loðað við þetta þorp vandamál með grafreiti. Á veturna er oft mikið frost og er vorar eiga kistur til að standa upp úr jörðu. Því þarf að grafa suma oftar en aðra.

Í suðurenda garðsins er lítill skúr. Eflaust verið reistur í fljótheitum því hann er allur skakkur og skældur, rekaviði og steinhnullungum raðað saman á svo aumkunarverðan hátt að ég skil ekki með nokkru móti að hann skuli enn standa. En það hefur hann gert svo lengi sem ég man eftir mér og eflaust mun lengur en það. Ég opna dyrnar og lít inn. Tveir menn sitja þar við lítið borð og annar þeirra hrærir í pott. Undarleg lykt mætir mér, blanda af soðinni lifur og einhverri framandi kryddjurt. Þeir líta báðir upp. Annar þeirra er sköllóttur og langt ör liggur frá enni og niður á hægri kinn. Hann er með lepp yfir hægra auga. Hinn lítur út fyrir að vera yngri, ljóshærður og um leið og hann brosir til mín sé ég að hann hugsar ekki vel um tennurnar.

-Janus, spyr sá sköllótti kuldalega. Eflaust hefur séra Jóhannes látið hann vita af komu minni. Hann horfir á mig, eins og hann sé að virða mig fyrir sér, kannski hann hafi heyrt fólk tala um mig. Ég efast ekkert um ég sé á milli tannanna á því og hann hefur vísast ekki farið á mis við það.

-Já, svara ég.

-Komdu inn fyrir og lokaðu endilega á eftir þér.

Inni í kofanum er hlýtt. Potturinn stendur á kolaeldavél sem hitar upp kofann. Ég tek af mér fingravettlingana, finn lítinn kassa og sest á hann.

-Ég heiti Haborym og þetta er Sammael, heldur sá sköllótti áfram.

-Já, ég Sammael.

Ég horfi á hann og mig hryllir. Hann slefar mikið og munnvatnið frussast út úr honum þegar hann talar. Ég lít í kringum mig og þrátt fyrir hrörlegt útlit að utan er þessi kofi hinn ágætasti að innan.

-Mjalla, spyr Haborym.

Ég hef ekki borðað mikið undanfarna daga og ég finn mátt minn þverra með hverjum degi. Ég fæ vatn í munninn við að heyra minnst á mat og er ekki lengi að þiggja boðið. Haborym réttir mér skál með beinhvítum graut, hálf hlaupkenndum, síðan réttir hann Sammael aðra en sest að lokum við borðið með sína eigin. Sammael ræðst græðgilega á matinn og skóflar honum upp í sig. Hluti af grautnum ratar þó ekki rétta leið og lendir sumt í andliti hans eða borðinu og annað á gólfinu. Haborym sér hryllingarsvip minn en biður mig að hafa ekki áhyggjur af Sammael. Hann hafi alltaf verið öðruvísi og muni eflaust alltaf verða það. Ég sting skeiðinni minni í grautinn og bragða á honum. Hann er bæði saltur og súr og ég þarf að hafa mig allan við að kyngja honum. Grauturinn er kekkjóttur, bitarnir eru seigir og sérstaklega saltir, sumir standa jafnvel í mér. Haborym skellir upp úr.

-Maður þarf að venjast bragðinu.

-Hvað er í þessu, spyr ég.

-Bara mjalli, mjólk og örlítið krydd.

-Hvað er mjalli, spyr ég hikandi.

-Hvað, veistu það ekki?

Ég reyni að borða meira af grautnum en einhvern veginn þröngvar hann sér leið aftur upp í munninn á mér. Ég næ að klára úr disknum en mér er svo flökurt að ég afþakka ábót. Sammael hins vegar borðar með bestu lyst og Haborym skammtar honum meira. Eftirbragðið er lævi blandið, mér finnst eins og það sé járnkennt, bragð sem ég á að kannast við en þó kem ég því ekki fyrir mig. Þegar við höfum allir klárað úr skálum okkar, teygir Haborym sig í pottinn, stendur upp og fer út með hann. Ég horfi á eftir honum, hann hreinsar restina af grautnum úr. Hendur hans eru hrjúfar og ég tek eftir ljótum útbrotum á þeim. Gul, rauð og hvít, undarleg andstaða við annars fölleitt litarhaft hans. Hann kemur aftur inn með pottinn fullan af snjó og segist ætla að laga handa okkur kaffi. Þegar hann er sestur og búinn að setja pottinn yfir, spyr ég hvaða verk liggi fyrir okkur í dag.
     -Ætli við þurfum ekki að taka honum Lúkasi gamla gröf, svarar hann.

Ég man vel eftir Lúkasi. Hann var einsetumaður, bjó langt inni í dal og vildi ekkert vita af lífinu hér í bænum. Alveg frá því ég var lítill strákur var hann með svart og mikið hár, stór og sterklegur. Hann var þungbrýnn og fámáll, ég heyrði hann aðeins einu sinni mæla orð frá vörum og ég man hversu mjög rödd hans skelfdi mig. Það var ekki hvernig hún var eða hvað hann sagði, heldur var einhver djúpur og illur undirtónn sem fékk hárin til að rísa á höfði mínu.

-Lúkas var ekki með neinn mjalla, segir Sammael.
     Haborym lítur af mér á hann, hvessir augun og segir.

-Það á að segja með öllum mjalla, Sammael.

Ég horfi á þá báða til skiptis. Sammael lítur undan og fer skömmustulegur að tína upp í sig leifarnar af grautnum sem enn eru á borðinu.

    

     IV

 

Ég get ekki sofið. Í hvert skipti sem ég loka augunum fæ ég alltaf sömu martröðina. Ég vakna í svitakófi, með höfuð- og magaverk. Ég veit ekki hvað er að mér, hvort ég er að verða veikur eða hvort umhverfið hefur þessi áhrif á mig. Martröðin veldur mér áhyggjum. Ég hef aldrei verið einn af þeim sem trúir á drauma eða ráðningar þeirra, langt í frá, þess heldur hef ég staðið hjá og hlegið. Hvað er það sem gerir þessa martröð raunverulegri en aðrar sem ég hef fengið?

Það er sem ég svífi milli heima. Allt um kring er grá þoka og útlínur húsanna í þorpinu eru máðar og óskýrar. Hvorki skín sól né máni og hvergi er nokkurn ljósgjafa að finna, en samt er yfir öllu einhver grá og köld birta. Það blæs hvass vindur ofan úr dal, skilti handverksmanna sveiflast fram og tilbaka, en ég heyri hvorki ýlfur vindsins né ískur skiltanna. Fyrir framan mig stendur kirkjan og starir á mig með þessu langleita auga, sem gluggi turnsins er. Efst á honum á ég von á að sjá krossinn, en hann er horfinn. Snjór fýkur niður strætið og safnast saman undir dökkum veggjum í skafla. Einhver undarlegur fnykur er í loftinu, lykt sem minnir mig einna helst á nóttina afdrifaríku fyrir sjö árum: Nálykt. Ég geng af stað, með vindinn í fangið. Skyndilega finnst mér eins og einhver kalli á mig, en samt heyri ég hvorki neitt né kem ég auga nokkurn lifandi mann. Þorpið virðist yfirgefið, dyr standa opnar í hálfa gátt og rúður sums staðar brotnar, allt er eyðilegt sem enginn hafi dvalið hér svo árum skiptir. Ég sný mér í hring en verð einskis var. Inni í kirkjugarðinum er undarleg þoka yfir öllu og ég kem hvergi auga á grafhýsi eða steinkross. Ég held áfram í þessari yfirgnæfandi þögn, meðfram hlöðnum steinveggjum, þar sem dökkir skuggar rísa og hníga, meðfram húsum þar sem engin ljós loga. Ég sný við og held aftur að kirkjunni, en þegar ég er hálfnaður þangað tek ég eftir veru sem gengur eftir miðju strætinu.

Hún stansar þegar hún sér mig og við stöndum hvort á móti öðru. Ég virði hana fyrir mér. Hún er klædd í síðan, rökkurgráan kufl, með svart og mikið hár. Lárétt eftir enni verunnar er djúpur skurður. Hún réttir upp höndina og, þótt undarlegt megi virðast, tekur af sér efsta hluta hauskúpunnar, sem hattur væri. Upp úr höfði hennar rísa gráleitir fálmarar og iða út í loftið, sem þeir leiti að einhverju. Inni í mér, - djúpt inni í mér, heyri ég; eða öllu heldur finn ég; orð þröngva sér inn í vitund mína. Nafn mitt er endurtekið í sífellu og mér finnst eins og það sé einhver illur undirtónn í hverju orði: Janus, Janus, Janus. Er það ég sem ávarpa svo sjálfan mig? Hvaða djöfullegu kraftar eru hér að verki?

Mig hryllir við þegar ég hugsa um drauminn. En grunur læðist að mér, einhver barnalegur ótti er að ná tökum á mér. Ég klæði mig í föt og geng niður. Sama hversu ég finn mér þykk föt, mér er alltaf kalt. Ég fer inn í stofu og kveiki upp í arninum. Eftir nokkra stund tekur eldurinn við sér og logarnir teygja sig upp í reykháfinn. Ég dreg djúpan hægindastól nær og vef teppi utan um mig, stari um stund í eldinn. Skuggar á veggjunum í kring öðlast nýtt líf og hreyfa sig í takt við logana. Smám saman svífur svefnhöfgi á mig.

Skyndilega ranka ég við mér. Ég er þess fullviss að hafa heyrt einhvern ganga upp stigann. Ég sprett úr stólnum og þýt fram á gang. Stiginn leiðir upp í myrkrið. Ég verð var við umgang á efri hæðinni. Ég læðist upp, passa mig á því að stíga ekki í sjöundu tröppu, það marrar hátt í henni. Ef sá sem er hér inni vill ekki láta góma sig er betra að fara hljóðlega yfir. Þegar ég kem upp tek ég eftir að ein þriggja herbergisdyra stendur opin. Ég er viss um að allar voru þær lokaðar þegar ég fór niður. Mér krossbregður er ég tek eftir dökkum skugga hreyfast fyrir innan dyrnar. Ég læðist hægt að þeim og kíki inn fyrir. En þar er enginn, hvorki maður né mús. Undarleg tilfinning leitar á mig, kannski ég sé að eltast við ímyndaða drauga og hugrenningar einar saman. Hvað ætli hafi valdið þessu hljóði?

Ég leita í hinum herbergjunum og kíki undir öll rúm og borð, opna hvern skáp, dreg fram hverja skúffu en finn hvergi nokkra lifandi veru, hristi höfuðið og tel mér trú um að mig hljóti að hafa dreymt þetta allt saman. Rólega geng ég niður en um leið og ég kem inn í stofu, sé ég að einhver er sestur í stólinn minn, dökkhærð vera situr í stólnum mínum við arininn!  Ég fæ ekki með nokkru móti skilið hvernig þessi maður komst niður aftur án þess ég tæki eftir honum. Ég læðist aftan að honum, en hann virðist ekki taka eftir mér. Þegar ég stíg fram fyrir stólinn er undrun mín og skelfing alger. Ég gríp fyrir munninn. Mig er enn að dreyma.

     

V

 

Ég veit ekki hvað er að gerast, en eitt er víst, það er mjög undarlegt. Mér líður eins og ég lifi í draumi, en samt hef ég ekki með nokkru móti náð heilum nætursvefni undanfarnar nætur. Hvar sem ég kem, hvert sem ég lít, mér finnst eins og einhver fylgist grannt með mér, en þegar ég lít við og leita eftir þeim sem kunna að elta mig, er þar enginn. Ég veit ekki hvort þetta er ofsóknaræði í mér, hvort ég er í rauninni að eltast við skugga minn, eða hvort eitthvað ónotalegt sé að gerast. Til að byrja með taldi ég mér trú um þetta væri bara í hausnum á mér, ég ætti erfitt með að koma aftur, enda margt sem kallar fram minningar sem ég vil gleyma. Stundum þegar ég er á gangi heim eftir vinnu síðla kvöld og stjörnur eru huldar skýjum, leika skuggar í kirkjugarðinum á huga minn og kalla fram myndir. Ætli það sé orsök þessa? Ég er ekki svo viss lengur.

Ég er með ljót útbrot um allan líkama. Gul, rauð og hvít, mig klæjar ákaflega undan þeim en ég þori varla að fara til læknis. Það sem er þó undarlegast af öllu er hve hár mitt hefur dökknað. Ég hef reynt að hlusta á tal manna, en hef ekki orðið var við á þorpið herji einhver farsótt eða sýki. Ég er stöðugt með höfuðverk, stundum jafnvel svo sterkan mér sortnar fyrir augum og get ekki staðið í lappirnar, þá er eins og hugur minn hreinlega brenni. Ég hef lítið geta borðað. Það er sama hvað ég læt ofan í mig, eftir skamma stund er það komið upp aftur.

Þegar kvöldar klæði ég mig í þykka ullarfrakkann, læt á mig svarta húfu og tvenna fingravettlinga. Síðan held ég út í myrkrið, tek með mér haka og skóflu. Undanfarið hefur sú hræðilega tilfinning náð sterkari tökum á mér, að grauturinn sem samstarfsmenn mínir gáfu mér fyrir viku eða svo, eigi meira en lítinn þátt í þessu. Ég veit ekki hvers lags hann var, en ég verð að komast að því. Ég verð að fá grun minn staðfestan.

Úti fyrir veður skarður máni í kólguskýjum en ég læt hvorki kulda né ýlfrandi vind hafa áhrif á mig. Ég stika að kirkjugarðshliðinu og ósjálfrátt sneiði ég hjá skugga turnkrossins, þar sem hann fellur niður á strætið. Í hliðinu ískrar er ég opna það og smeygi mér inn fyrir. Skyndilega finnst mér eins og höfuð mitt sé að springa, ég hníg niður og gríp um það. Ég held aftur af mér að öskra ekki, því ég veit fyrir víst ég gæti ekki með nokkru móti útskýrt fyrir bæjarbúum hvers vegna ég er í kirkjugarðinum um miðja nótt með skóflu og haka. Þau myndu aldrei nokkurn tímann trúa mér, sama hversu mjög ég myndi reyna að sannfæra þau. Eflaust myndu þau úthrópa mig náriðil og bola mér á brott á nýjan leik.

Ég rís á fætur og held áfram göngunni milli leiða og grafhýsa, sem mér finnst eins og stari illilega á mig. Kannski er það bara gömul myrkfælni að stríða mér, en á einhvern kynlegan hátt er ég viss um ég er ekki einn í garðinum. Kannski er það hvernig vindurinn feykir snjónum af leiðunum í litla hvirfla, kannski er það hvernig skuggarnir leika á kirkjuveggnum. Ég bægi þessum hugsunum frá mér og reyni að einbeita mér að því af hverju ég er hér. Loks kem ég að leiði Lúkasar.

Leiðið er ekki að öllu hulið snjó, enn sést í frosna mold inn á milli. Ég gríp hakann og byrja að höggva mig í gegnum efsta lagið. Það hefur verið mikið frost undanfarið. Ég reyni samt að láta lítið fara fyrir mér. Eftir smástund er ég kominn í gegn og teygi mig eftir skóflunni. Mér er orðið kalt á fingrunum. Það er ekki erfitt að moka moldinni í burtu, því hún er  samanfrosin. Ég gref mig smátt og smátt dýpra í jörðina. Spurningar sækja á mig. Hvað skyldi bíða mín? Ætli grunur minn verði staðfestur? Ég reyni að hugsa ekki um þetta. Ég gref dýpra. Skyndilega skýtur mynd af Lúkasi niður í kollinn á mér, eins og hann birtist í draumum mínum. Það fer hrollur um mig. Tunglið veður í skýjum; líkt og dreginn sé á ljár; og geislar þess kaldir, líkt og nóttin sjálf. Ég lít ofan í holuna. Ég gref dýpra. Eftir nokkra stund lendir skóflan á einhverju hörðu. Ég beygi mig niður og sópa moldinni ofan af dökkleitri viðarplötu. Ég finn hvernig hjartað sígur og hættir næstum að slá. Ég svitna köldu og andardráttur minn verður ör. Ég klifra upp úr holunni og næ í hakann. Síðan opna ég kistuna. En sama hversu mjög ég hafði talið í mig kjark og hert mig upp, þá er ég ekki búinn undir þá sýn sem mætir mér. Ég gríp fyrir munninn, en orð mín brjóta sér leið í gegn.

-Guð minn góður, hvaða djöfullegu öfl eru hér að verki?
     

VI

  

Ég safna því litla sem ég á saman. Læt það í sjópokann minn og bind fyrir. Hér er mér ekki vært lengur.

Mér verður hugsað til þess þegar ég fór héðan síðast. Lá einhvern óheillagrunur yfir þeim morgni, eða ímynda ég mér það eftir á? En hvernig sem ég reyni þá fæ ég ekki með nokkru móti komist hjá því að fara núna. Ég á engra kosta völ. Ég stend í dyrunum og horfi út að kirkjunni, þangað sem hvorki tími né válynd veður þora að koma. Tímalaus stendur hún og horfir á mig, með sínu langa auga. Efst trónir krossinn og ég spyr sjálfan mig hvort Guð hafi yfirgefið mig. Ég renni hönd í gegnum þykkt, kolsvart hárið og klæði mig í gráan frakka. Handan við sjóndeildarhringinn býr sólin sig undir að rísa og vekja þennan svefnþunga bæ. Ég gríp göngustafinn minn og legg af stað.

Ég geng niður strætin þar sem handverksmenn hafa gert sér verkstæði. Marglit skilti þeirra hanga kyrr í logninu. Sólargeislar fikra sig niður hlíðarnar og þök dökklitaðra húsanna. Skuggar þeirra styttast. Ég held áfram og lít ekki aftur, fyrr en ég er kominn upp á hæðina þar sem mennirnir fimm voru hengdir fyrir galdra. Ég hægi á mér og horfi um öxl mér. Fyrir neðan dreifir þorpið úr sér. Ég skima yfir allt saman og augu mín staldra við kirkjugarðinn. Það fer einhver undarlegur hrollur um mig, hrollur sem einna helst minnir mig á barnslega myrkfælni mína.

Þegar ég sný mér frá þorpinu tek ég eftir hrafni. Hann stendur á steini og horfir á mig. Ég tek eftir að hann er eineygður. Hann lítur af mér og flýgur síðan af stað, inn Skuggadal. Ég fylgi honum eftir með augunum. Fyrir aftan mig fer sólin hækkandi. Skuggi minn er kominn á undan mér inn í dal og það hryllir mig hversu ólíkur mér hann er. En það ætti ekki að koma mér svo á óvart, þar sem sá líkami, það andlit sem eitt sinn mætti mér í speglinum, liggur nú í kaldri trékistu. Öðru sinni flý ég þetta forna þorp, ætli leið mín eigi nokkurn tímann eftir að liggja hingað, - heim, á nýjan leik?

Áin hefur sprengt af sér mesta breðann og berst áfram við hlið vegarins, en í andstæða átt við mig. Ég held lengra í burtu frá bænum, held lengra inn í Skuggadal, undan deginum og inn í nóttina

Það með þúsund augun

- Mér leið í fyrstu hálfundarlega. Eins og ég væri að reyna ákveða með sjálfri mér hvort mig hefði dreymt allt saman. En svo mundi ég hvað mig hafði dreymt og gerði mér grein fyrir að atburðir næturinnar voru raunverulegir, því miður. Þetta átti ekkert að fara svona, þetta gerðist algjörlega fyrir slysni. Hlutirnir eiga það til að þróast öðruvísi en maður ætlar sér. Ég var, sko, búin að sjá þetta allt fyrir mér. Hérna. Inni í hausnum á mér. Ég veit samt ekki hvers vegna þetta klúðraðist svona. Kannski vegna þess ég sofnaði og hann kom. Hann lætur mig sofna og lætur mig dreyma. Lætur mig dreyma drauminn.

- Hvað gerðist í þessum draumi, spyr rauðhærður maður sem situr við borð og horfir á unglingsstelpuna fyrir framan sig hinu megin við borðið. Hún er náföl, hann er með fleiri freknur á andlitinu en tekur að telja. Hendur hennar eru illa hirtar og halda þétt um þvældan bangsa, hans eru snyrtar og silfrað úr á vinstri úlnliðinum. Hún er í rauðköflóttum náttfötum, hann er í svörtum gallabuxum og brúnni peysu. Hún lítur upp af borðinu og á hann.

- Ég get ekki sagt þér það.

- Ertu viss? Hvers vegna ekki?

- Ef maður segir drauma upphátt þá geta þeir ræst. Hann vill það heldur ekki.

- Var þetta slæmur draumur?

Hún kinkar ákaft kolli og lítur aftur niður á borðið, niður á bangsann. Hendurnar falla niður í skaut hennar og axlirnar síga örlítið. Dökkt hárið sígur hægt ofan af öxlunum og hylja að lokum andlit hennar. Hann punktar eitthvað hjá sér í litla stílabók með blýantsstubbi.

- Hérna inni heyrir enginn í okkar. Þetta væri bara leyndarmálið okkar.

- Ég þori það ekki. Það gæti vaknað. Aftur.

- Það? Hvað áttu við?

- Það sefur í draumum mínum. Sefur og togar mig til sín. Lokar mig og tælir. Hlær að mér. Eins og hann.

Hann horfir rannsakandi á stelpuna um stund en skrifar síðan athugasemdir sínar enn á ný niður í stílabókina. Þá hallar hann sér yfir borðið og nær loks góðu augnsambandi við hana.

- Segðu mér frá draumnum, hér er enginn nema við tvö.

Hún lítur í kringum sig, eins og hún sé að athuga hvort hann sé nokkuð að ljúga að henni. Síðan tekur hún til máls, hún hvíslar svo hann hallar sér enn nær henni.

- Ég er ekki einu sinni viss um mig hafi verið að dreyma. Þetta var allt svo... raunverulegt. Næstum eins og ég hafi farið í stjarnfræðilega langt ferðalag um rúm og tíma, jafnvel milli vídda. Draumurinn var svo raunverulegur. Þegar ég loka augunum get ég fundið lyktina sem var þar, fundið fyrir hrjúfu yfirborði steinanna á fingurgómunum og heyrt í vindinum sem gnauðaði milli húsanna.

Hún lokar augum og réttir fram vinstri höndina, en kippir henni skyndilega að sér.

- Hefur þig einhvern tíma dreymt og ekki verið viss um þig hafi verið að dreyma? Verið staddur milli svefns og vöku en ekki vitað hvort þú sért vakandi eða sofandi?

Hann kinkar kolli.

- Þetta var akkúrat þannig. Ég sá hús. Og fjöll. Samt voru þau svo undarleg. Öll eins, höggvin til. Eins og pýramídar, beint upp í loftið, flest jafn há. Snæhetta efst á sumum, en ekki öllum. Kaldur vindur blés á milli þeirra og að húsunum. Hátt fyrir ofan var tunglið, eins og sigð, og stjörnubjart, mér sýndist sumar stjörnurnar vera óhugnanlega nærri, að minnsta kosti mikið stærri en á næturhimninum hérna. Þetta þorp, ég veit ekki hvort ég geti kallað þetta þorp því þó svo að það orð komi upp í hugann efast ég um að það nái að lýsa því nógu vel. Flest húsin voru á einni hæð en samt umtalsvert hærri en þau hús sem við þekkjum. Það var hvergi hurð í dyrum, allar dyr voru þríhyrningslaga en gluggar kringlóttir og án rúðu. Öll byggð úr þessum kalda, blágráa steini og virtust hafa verið mótuð eins og leirhús barna. Örfá hús voru hærri en önnur, á milli þeirra voru göngubrýr hátt yfir þröngum strætum. Einhvers konar rauðleitur mosagróður, sem samt stafaði undarleg græn birta af, hafði skriðið upp flesta veggina og huldi þá að neðan. Mosinn náði þó ekki upp fyrir gluggahæð, en göturnar voru líkt og undir einhvers konar ábreiðu. Er ég gekk um þær fannst mér eins og það stigi upp einhvers konar rotnunarlykt af þessum gróðri, svona svipuð lykt og ég ímynda mér sé af líki.

- Nálykt?

- Já, einmitt. Nálykt, svarar stelpan hugsi og þagnar um stund. Síðan heldur hún áfram:

- Ég gekk um strætin en sá engan. Þorpið virtist vera mannlaust. Ég hélt áfram þar til ég kom að litlu torgi. Á því miðju var stytta. Hún líktist ekki neinu sem ég hef nokkurn tíma séð. Hlutföllin voru ólík nokkru sem ég hafði áður komið auga á og ég átti erfitt með að ímynda mér af hverju styttan var. Hinu megin við hana var stórt hús og tröppur upp að því. Þrepin voru þó nokkru hærri en ég hef vanist og það tók mig drykklanga stund að klifra upp að húsinu. Er ég stóð í dyrunum fannst mér ég heyra eitthvað hljóð, hljóð sem skar sig frá gnauðinu í vindinum. Það var ekki hátt en samt skrækt og ég fann meira fyrir því en að ég heyrði það, fann fyrir því innst í eyranu og hvernig það stakkst eins og ískaldur hnífur í höfuðið á mér. Samt hélt ég áfram inn ...

Hún lítur aftur niður í skaut sér.

- Samt hélt ég áfram inn. Það var kolniðamyrkur inni í stóra húsinu, ég sá ósköp lítið enda aðeins stjörnubjart fyrir utan. Engu að síður gerði ég mér grein fyrir að ég var stödd í stórum sal, ég þorði þó ekki að gefa frá mér nokkuð hljóð. Síðan sá ég það sem mér sýndist í fyrstu vera ljósglæta. Svo var eins og ég sæi honum bregða fyrir. Mig langaði að tala við hann, segja honum ég vildi bara vera vinkona hans. Ég vildi ekki lengur vera kærasta hans.   

Hann réttir úr sér og dregur stólinn aðeins nær henni.

- Ég flýtti mér nær uns ég kom að gangi sem virtist liggja niður á við. Þar inni stafaði meiri birtu af mosanum en annars staðar og ég gerði mér fljótt grein fyrir að það hlyti að hafa verið birtan sem ég sá. Ósjálfrátt fór ég niður ganginn, hann virtist liggja í tvo hringi, svona eins og vatnsrennibraut. Lyktin virtist magnast svolítið upp en svo fannst mér ég heyra hann kalla til mín. Ég hljóp því niður. Þegar ég loks komst alla leið niður sá ég að ég var stödd í afskaplega stórum helli. Í honum miðjum var spegilslétt tjörn. Vatnið virtist í þessari grænu birtu vera kolsvart. Ég dró mig nær tjörninni. Er ég stóð á bakkanum...

Hún stöðvar frásögnina og bítur í vörina á sér. Hakan skelfur svolítið og hún ber hægri höndina leiftursnöggt upp að andlitinu og þurrkar tár.

- Er ég stóð á bakkanum fannst mér ég sjá eitthvað ofan í tjörninni. Ég færði mig örlítið nær. Þá var eins og eitthvað risi upp úr djúpinu. Eitthvað stórt. Ég sá litla rauða díla í vatninu. Síðan skutust upp alls kyns fálmar, á enda hvers þeirra var rautt auga. Í því miðju var svartur augasteinn. Á örskotstundu var ég umkringd hundruðum, nei ,þúsundum rauðum augum. Það reis dökkt mistur upp úr tjörninni og einhverra hluta vegna gerði ég mér grein fyrir, nei, ég vissi að ég hafði vakið eitthvað upp úr svefni sínum. Ekki leið á löngu þar til ég var umvafin þessu dökka mistri og öllum augunum. Ég ætlaði að hlaupa út, en þá þeyttust þau í mig hvert af öðru og mér fannst sársaukinn aldrei ætla endi að taka. Út úr mistrinu kom risastórt auga, eldrautt og svartur mjór augasteinninn eins og rakvélablað hefði skorið í gegnum miðju þess. Ég reyndi að berjast um, en fálmararnir hófu mig á loft og báru mig inn í stóra augað. Mér fannst sem sýru væri hellt yfir mig, inn í mig og ég gat ekki einu sinni öskrað.

- Og hvað svo, spyr hann. Hún lítur upp til hans.

- Síðan held ég hafi vaknað. Fyrir ofan mig voru tvö augu og ég barðist um. Teygði mig eftir einhverju til að verja mig með. Hægri hönd mín náði taki á hörðum hlut, það var ekki fyrr en eftir á ég uppgötvaði að ég var með útvarpsvekjaraklukkuna sem hann gaf mér í afmælisgjöf í fyrra í hendinni.

Hann tekur bláa plastmöppu upp úr lítilli, snjáðri leðurtösku og opnar hana. Í henni eru myndirnar sem hann fékk hjá lögreglunni. Á þeim má sjá blóð, illa leikið höfuð á líki unglingsstráks í bláum gallabuxum og svartri hettupeysu. Á einni þeirra er rauður útvarpsvekjari.

- Veistu, segir stelpan. Hann lítur upp frá myndunum.

- Ég ætlaði hvort eð er að hætta með honum. Ég var búin að sjá það fyrir mér í kollinum á mér. Þegar hann kæmi í heimsókn, þá ætlaði ég að segja honum upp. En ég sofnaði.

Hann ákveður að sýna henni ekki myndirnar að þessu sinni. Þess í stað stendur hann upp, bankar á dyrnar sem opnast og kveður hana. Hún fylgir í humátt á eftir út um dyrnar, en í stað þess að fylgja honum út þá fer hún lengra inn ganginn, ganginn sem leiðir inn á unglingageðdeildina.

Engillinn

 

 

Skömmu áður en amma lést þá merkti hún alla hlutina sína, lét litla, hvíta límmiða undir þá og skrifaði á nöfn þeirra sem áttu að fá þá. Ég fékk styttu af engli, sem hún hafði alltaf inni í gestaherbergi. Þetta var ekki beint mjög merkileg stytta en mér þótti engu að síður vænt um hún skyldi hafa munað eftir mér, því ég var nú ekki oft hjá henni, sér í lagi seinustu árin áður en hún féll frá því þeim mömmu samdi víst eitthvað illa. Mér fannst þessi stytta falleg, hún sýndi fallegan engil með gylltan geislabaug halda á sverði og ljóskeri. Vængirnir voru stórir og ásýnd hans öll hin bjartasta. Nokkrum dögum eftir jarðarför ömmu vorum við öll barnabörnin kölluð saman og okkur afhentir þeir gripir sem hún hafði ánafnað okkur. Þegar ég kom heim lét ég engilinn upp í hillu, þannig hann sæi yfir allt herbergið mitt. Fyrstu dagana velti ég honum lítið fyrir mér. Ég lék mér við hina krakkana í götunni og sumarið sem amma dó leið nokkuð hratt. Skólinn byrjaði og daginn tók að stytta. Loks fór að snjóa og skammdegið náði völdum. Engilinn stóð upp í hillu og starði með órætt bros á vör yfir herbergið mitt sem hann hafði gert allt það sumar.

Eina nótt í byrjun desember vaknaði ég einhvern tíma skömmu eftir miðnætti. Mamma var vön að slökkva ljósið inni hjá mér þegar hún fóru að sofa. Samt var einhver undarleg birta í herberginu mínu. Ég reisti mig við og leit í kringum mig. Ljóskerið í höndum engilsins lýsti upp hilluna og baðaði mig í þessari köldu birtu. Ég ætlaði að kalla á mömmu en þá hvarf birtan eins og dögg fyrir sólu. Ég sofnaði aftur skömmu síðar en sagði mömmu frá þessu öllu saman þegar ég vaknaði um morguninn. Hún gerði lítið úr öllu saman, sagði mig hefði ábyggilega bara dreymt þetta, enda sýndi hún þessu ekki mikinn áhuga milli þess sem hún las Morgunblaðið. Ég var því sendur í skólann sem ekkert hefði í skorist.

Næstu nótt átti ég erfitt með að sofna, ég lá í rúminu mínu og fylgdist eftirvæntingafullur með englinum. Samt gerðist ekki neitt. Upp úr miðnætti gat ég ekki lengur haldið mér vakandi og þungur svefnhöfgi sveif á mig. Ég veit ekki hvað klukkan var þegar ég hrökk upp úr svefninum. Herbergið mitt var aftur baðað þessari undarlegu birtu. Ég leit í kringum mig og upp í hillu þar sem engillinn var vanur að standa. En hann var þar ekki. Ég stóð á fætur og sá þá hvar hann lá á gólfinu. Ég hef ábyggilega vaknað við dynkinn er engillinn féll í gólfið. Þrátt fyrir að hafa dottið ofan úr hillu sást ekkert á styttunni. Hvergi sprunga eða rispa. Enn sama angurværa brosið á andlitinu og ljóskerið í vinstri hendinni. Um leið og ég tók hann upp hvarf birtan. Ég hljóp með styttuna inn til mömmu og í æsingi mínum sagði henni frá öllu saman. Hún tók þessu öllu með sömu ró og fyrr, fór á fætur og leiddi mig aftur inn í herbergi, breiddi ofan á mig og sagði mér að fara bara sofa aftur. Engilinn lét hún aftur á sinn stað í hillunni.

Mér varð ekki svefnsamt næstu nætur og grátbað mömmu um að fá að sofa inni hjá henni. Hún tók það samt ekki í mál, fannst ég vera orðinn fullstór til þess, enda orðinn 11 ára. Ég reyndi eins og ég gat að láta engilinn ekki hafa áhrif á mig, en samt fannst mér eins og hann væri að fylgjast með mér. Á hverri nóttu. Stóð upp í hillu og hélt á ljóskerinu sínu og sverðinu og starði með sitt angurværa bros á mig. Mér var farið að standa stuggur af þessari einföldu styttu. Það gerðist þó ekki neitt það sem eftir lifði desembermánaðar og smám saman fór ég að venjast því aftur að hafa hann í hillunni. Ég var eiginlega farinn að trúa mömmu, að mig hefði bara dreymt þetta eða jafnvel ímyndað mér þetta. Ég heyrði hana tala við systur sína í síma um hún taldi líklegt að ég væri að kalla eftir athygli út af andláti ömmu.

Nokkrum dögum eftir áramót tók ég eftir að engillinn var ekki lengur á sínum stað í hillunni er ég kom heim úr skólanum. Hann stóð á náttborðinu mínu og sneri að koddanum mínum. Mamma var ekki heima, heldur í vinnunni, en hún gæti alveg hafa fært hann. Ég tók því styttuna og setti hana aftur upp í hillu. Síðan fór ég upp í eldhús til að fá mér að borða. Ekki leið á löngu þar til ég heyrði dynk koma neðan úr herberginu mínu. Mér stóð ekki alveg á sama og fikraði mig því hægt niður í herbergi. Engillinn var aftur kominn á náttborðið mitt. Um stund fannst mér eins og tíminn stæði kyrr og engillinn væri að fylgjast með mér. Augu hans beindust að mér en síðan sneri hann sér að rúminu. Eins og hann var þegar ég kom heim. Ég hljóp upp og hringdi í mömmu. Hún sagðist ekki hafa komið nálægt englinum er ég spurði hana en enn á ný gerði hún lítið úr frásögn minni og sagði mér bara að láta engilinn inn í geymslu. Ég hringdi í vin minn og fékk hann til að kíkja í heimsókn, því ég þorði ekki að fara niður aleinn. Þegar hann kom loks röltum við saman niður og settum styttuna ofan í kassa inni í geymslu.

Mér var mjög létt við þetta. Um kvöldið fór ég að sofa sem fyrr en í stað þess að hafa engilinn vakandi yfir mér, þá var staðurinn í hillunni auður og það tók mig ekki langan tíma að sofna. Um klukkan þrjú varð ég var við einhvern umgang frammi. Í fyrstu hélt ég að mamma hefði bara verið að fara á klósettið eða fengið sér að drekka, en þá heyrði ég geymsludyrnar opnast. Það marraði alltaf í hjörunum. Ég stirðnaði upp í rúminu, þorði mig hvergi að hræra. Ég dró sængina upp fyrir höfuðið og reyndi að telja mér trú um ég væri að ímynda mér þetta. Það leið drykklöng stund án þess ég yrði nokkurs meira var. Smátt og smátt fór ég að slappa aftur af og fann hvernig svefninn sveif á mig. Ég kom fram undan sænginni og lagði höfuðið á koddann. Rétt er ég var að sofna varð ég var við að dyrnar á herberginu mínu opnuðust. Hurðin rann næstum hljóðlaust inn í herbergið. Gangurinn frammi var myrkur. Ég reisti mig við í rúminu en sá engan frammi, fór því fram úr og flýtti mér að loka aftur og læsa að mér. Síðan lagðist ég aftur upp í rúm og fylgdist með dyrunum. Ekkert gerðist. Innan skamms sofnaði ég á nýjan leik.

Þegar ég vaknaði var styttan á náttborðinu við hliðina á rúminu mínu. Ég hrökk við, æpti upp fyrir mig og kallaði á mömmu. Hún komst þó ekki inn um læstar dyrnar. Hún hrópaði á mig og skipaði mér að opna dyrnar, en ég gat ekki losnað undan augnaráði engilsins. Hann starði á mig. Angurværa brosið hans var orðið að lymskufullu glotti. Mamma kastaði sér nokkrum sinnum á dyrnar uns þær gáfu eftir. Ég stökk úr rúminu í fang hennar og gróf andlitið í dökka lokkunum hennar.

- Þú skelfur allur, Adam, sagði hún. Ég held hún hafi fyrst gert sér grein fyrir því þarna að ég hafði ekki skáldað allt þetta. Hún hélt mér föstum um stund uns ég róaðist niður. Síðan gekk hún að englastyttunni og tók hana upp.

- Við skulum ganga almennilega frá þessari styttu, sagði hún og tók í hönd mína. Styttuna lagði hún á gólfið inn í forstofu á meðan við borðuðum morgunmat. Síðan fórum við saman út í kirkjugarð að leiði ömmu. Snjór hafði hulið alveg gröfina, en enn mátti sjá hvar moldarhrúgan var. Ég var með litla skóflu og mamma sagði mér að grafa styttuna niður í jörðina hjá leiðinu, sem ég gerði. Síðan kenndi mamma mér að gera krossmark yfir áður en við fórum aftur. Á leiðinni heim sagði hún mér að amma hefði ekki verið öll þar sem hún var séð og sumir sagt að hún tryði ekki á Guð.  

Eftir þetta hef ég farið á jólum að gröf ömmu en aldrei orðið var við englastyttuna. Stundum hef ég velt því fyrir mér hvort hún sé ennþá ofan í jörðinni þar sem ég gróf hana.