D&D í gegnum söguna

Dungeons & Dragons er án nokkurs vafa eitt allra vinsælasta spunaspilakerfi allra tíma. Það á sér langa sögu, var fyrst sett á markað 1974 af TSR en spilið hafði verið hannað af Gary Gygax og Dave Arneson, en síðan þá hefur mikið vatn runnið til sjávar og fyrir okkur sem þekkjum eldri útgáfurnar, þá er ekki víst að þeir félagar myndu skrifa heilshugar upp á síðustu tvær útgáfur af spilinu. 

Í upphafi var D&D búið til upp úr herkænskuleikjum. Hugmyndin var, að í stað þess að leika með módel og einn stóran her, þá myndu leikmenn hver um sig taka að sér hlutverk eins aðila í hernum og væri síðan hópurinn sendur í sérstakar sendiferðir, sem vissulega myndu fela í sér ákveðna hættu. Séu reglubækur þessarar fyrstu útgáfu skoðaðar ítarlega má sjá að enn eimdi af þessum hugmyndum. Í 2. útgáfu var búið að sníða nokkra vankanta af kerfinu en það er í raun ekki fyrr en við útgáfu AD&D sem blómaskeið kerfisins hefst fyrir alvöru.

Á þeim tíma var spunaspil býsna vinsælt, ekki bara hérlendis, heldur almennt í heiminum. Ég man eftir mótum hérna þar sem boðið var upp á 10-15 mismunandi borð á hverju tímabili en þau voru oftast nær 3. Á mót voru því að mæta hátt í 100 spilarar á hverju tímabili, sem er ekki lág tala sé miðað við daginn í dag. Í AD&D voru líka flestar viðbætur eða veraldir gefnar út og eins blómstraði skáldsagnaútgáfan í kringum kerfið. Í kerfinu var lagt upp með leikmenn væru fyrst og fremst spunaspilarar og að bardagar væru til að auka á spennu, en ekki var lögð áhersla á að bardaginn væri meginþema hverrar spilastundar. Þannig var stjórnendum, í raun allt frá 1. útgáfu D&D, lagt upp með að segja sögu, sem leikmenn í hlutverki hetja sinna gátu haft áhrif á.

Þegar flett er í gegnum bækur frá þessum tíma, kemur í ljós að flestar þeirra eru uppfullar af textum og myndum, lýsingum á veröldum, stöðum og þess háttar, atriði sem hjálpa bæði stjórnendum og leikmönnum að búa til skemmtilegan og eftirminnilegan spuna. Bardagar voru vissulega hluti af kerfinu og voru jafnvel sum kit (Prestige classes hétu kit á þeim tíma) mjög öflug, t.d. elven archer. Hins vegar buðu bæði kerfin og ævintýrin upp á meiri spuna, t.d. voru ævintýri ekki skrifuð sem 5-8 mismunandi atburðir (encounters) heldur sem samfelld saga, sem nokkrur bardagar gátu fléttast inn í. 

TSR var því miður ekki vel rekið fyrirtæki og þegar það var komið í býsna mikil fjárhagsleg vandræði keypti Wizards of the Coast það. Þeir höfðu reynslu af því að gefa út safnkortaspil, sérstaklega Magic the Gathering, og nálguðust D&D á svipaðan hátt. Kerfinu var breytt umtalsvert og meiri áhersla var lögð á bardaga. Í raun mætti segja að þemað í kerfinu hafi verið því hærra, því betra. Því hærra save, því hærri attack bonus, því betra. Kerfið kölluðu þeir D20-kerfið, enda skyldi nota 20 hliða tening í öll köst kerfisins, að skaðaköstum undanskildum. Því miður virtist WoTC liggja nokkuð á að koma þessari 3. útgáfu út enda var hún um margt meingölluð. Því var 3.5 útgáfa gefin út um tæpu ári síðar, ef ég man rétt, og voru allar reglubækur endurnýjaðar með tilliti til þess. 3.5 kerfið var þó áfram tölukerfi, þar sem áherslan var á að ná sem hæstum bónus og fyrir vikið heillaði það marga. Kerfið bauð upp mikinn sveigjanleika í persónugerð en á móti kom þá leið spunaspilið sjálft fyrir, enda í kerfi þar sem er auðvelt að power-play'a er krafa spilarana um að fá að reyna persónur sínar í bardaga. Þetta kerfi var auk þess ekki stjórnendavænt, það tók hreinlega of langan tíma að útbúa ævintýri með öllum sínum bardögum.

Enn er verið að gefa út efni fyrir 3.5., en fyrirtækið Paizo keypti leyfið að kerfinu af WoTC og hefur gefið það áfram út undir merkjum Pathfinder.  

Fyrir um þremur árum var loks 4. útgáfa gefin út. Enn er töluverð áhersla á bardaga og fyrir eldri spilara er enn töluvert í land með að nútíma D&D nái að endurskapa þá spunastemningu sem var í fyrstu tveimur útgáfunum. Hins vegar verð ég að viðurkenna að mér finnst kerfið á réttri leið. 4. útgáfa er þó langt frá því yfir gagnrýni hafin, t.d. er kerfið mjög MMORPG skotið og eru stöðurnar (classes) full líkar að mínu mati og mæti aðgreina hlutverkin betur. Hins vegar býður kerfið ekki upp á sömu ofur-spilun og í 3.0 og 3.5, sem mér finnst stór kostur ásamt því að búið er að einfalda ævintýragerð svo um munar.  

Persónulega á ég mínar kærustu minningar úr AD&D og eflaust er það nostalgían í mér sem kallar eftir því að spila þess háttar ævintýri. Nýjasta útgáfan af D&D er vissulega skref í þá átt, en ég vona að WOTC fari að hugsa um að gefa út efni til að skrifa ævintýri upp úr frekar en að gefa sífellt meira efni út til að hámarka persónur eða nýjar viðbætur fyrir leikmenn. Þegar ég lít yfir bókahilluna, þá sé ég að í AD&D á ég fjölmargar bækur til að hámarka persónur (ég á jú alla Complete seríuna eins og hún leggur sig) en ég á mun fleiri bækur sem fjallar um veraldirnar og ævintýri. Af nýrri kerfum á ég heilmargar veraldarbækur en mun fleiri bækur er fjalla um viðbætur og möguleika leikmanna.

Spunaspil eru að breytast, upp eru að vaxa kynslóðir leikmanna sem aldrei hafa spilað AD&D og finnst það eflaust alveg glatað, t.d. þar sem hátt DEX lækkar AC og bardagarnir eru ekki miðaðir út frá einhverjum fyrirfram ákveðnum XP staðli. Andi D&D og jafnvel fleiri spunaspila er að breytast, færast nær því sem kalla mætti FBLS (Fyrirframskrifaðar bardagasenur með lágmarks sögulínu) og eftir því sem sagan verður minna mikilvæg, þá gildir það sama um spunann. Og er það jákvætt?